Kruideniers en kruidenvrouwtjes

Van Indië naar Portugal, van een kruidenierszaak naar wondermiddeltjes … de zoektocht naar het Verborgen verleden van Joep van Deudekom zit vol verrassingen.

De ouders van cabaretier, presentator en schrijver Joep van Deudekom kwamen uit echte ondernemersgezinnen. Joeps vader is al vroeg overleden, waardoor hij hem niet de vragen kon stellen die nu bij hem leven. Wat deed Pieter Johannes van Deudekom bijvoorbeeld in Indië?

Gevaren

Joeps vader heeft na de Tweede Wereldoorlog zijn dienstplicht in voormalig Nederlands-Indië vervuld. Er is een aantal foto’s waarop hij in uniform staat afgebeeld, en ook schreef vader Pieter brieven naar Joeps moeder die bewaard zijn gebleven. Tijdens een bezoek aan het Nationaal Militair Museum vertelt militair historicus Azarja Harmanny meer over de functie van Joeps vader en de gevaren die altijd op de loer lagen.

Oproepjes

De ouders van Joep hebben een kruidenierszaak in Amsterdam gehad, die van zijn opa op zijn vader werd overgedragen. Het pand bestaat nog steeds, zien we wanneer Joep er een bezoek brengt. De kruidenierszaak was een goedlopende winkel en in de lokale kranten werd regelmatig om extra winkelpersoneel gevraagd. Oproepjes en advertenties van winkels en particulieren zijn te vinden via de historische-krantendatabase Delpher. Hier komt ook de advertentie vandaan die Harmen Snel van het Stadsarchief Amsterdam laat zien van het bedrijf van Joeps overgrootmoeder.

“Een kruidenvrouwtje! Want het zal geen arts geweest zijn, toch?”

Als je niet weet welke beroepen jouw voorouders uitoefenden, kun je dit vaak terugvinden in bevolkingsregisters en op akten van de burgerlijke stand. Deze vind je in WieWasWie. Wanneer je voorouder in Nederland is overleden tussen 1939 en 1 oktober 1994, kun je het beroep ook terugvinden op de persoonskaart. Wat doe je als je een beroep tegenkomt dat je niet kent? Het CBG heeft een overzicht gemaakt van naslagwerken die je kunt gebruiken om de beroepen van je voorouders te kunnen duiden.

Kwakzalverij

Joeps overgrootmoeder Geertje Ooms-de Vries verkocht een middeltje tegen allerlei kwalen. Het zou werken tegen onder andere tuberculose, suikerziekte, bloedarmoede en zelfs kanker. ‘Een kruidenvrouwtje!’ roept Joep tijdens de uitzending uit. ‘Want het zal geen arts geweest zijn, toch?’ Het duurde uiteraard niet lang voordat ze door de mand viel. Het middel bleek helemaal niet te werken. De ingrediënten konden in principe geen kwaad, maar ze konden ook geen wonderen verrichten. Dat Geertje toch succesvol was kunnen we zien aan het toenemende aantal advertenties in grote kranten. Hoe kom je erachter aan welke ziektes jouw voorouders leden? Op onze themapagina Ziekte en gezondheid lees je meer. Misschien heeft jouw familie ook wel baat gehad bij het middeltje van Joeps overgrootmoeder …

De verdenkingen tegen Geertje zijn goed gedocumenteerd door onder andere het Maandblad tegen de Kwakzalverij. Lise Konings laat in de uitzending de bronnen zien die het Noord-Hollands Archief bezit. Veel kleine vergrijpen werden behandeld door de kantonrechter en de grotere zaken werden behandeld door de arrondissementsrechtbank. Strafvonnissen kun je vinden bij de plaatselijke of regionale archieven, waar de desbetreffende rechtbank onder viel. Al onze tips over het zoeken naar een criminele voorouder kun je op deze pagina vinden.

Zeevarende voorouders

Joep ontdekt in het programma dat zijn voorvader Claes Outgers Pranger ondernemer was op zee. Hij heeft gevaren op Portugal, Noorwegen en Rusland en handelde daar in zout, wijn, fruit, graan en hout. In Portugal laat historicus Ramona Negrón Joep het fort in Setúbal zien dat zijn voorvader in zijn tijd ook moet hebben bezocht. Het Amsterdamse Scheepvaartmuseum heeft twee zoekhandleidingen gepubliceerd die je stap voor stap helpen bij het zoeken naar je zeevarende voorouders. Kom je erachter dat je voorouder in dienst was van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), dan kun je dit verder onderzoeken in de online database van het Nationaal Archief. In scheepssoldijboeken werd bijvoorbeeld bijgehouden hoeveel iedereen verdiende en hoeveel het personeel nog schuldig was.

Joep kijkt tevreden op de uitzending terug: ‘Je zou kunnen zeggen dat de zwart-witfoto van mijn vader uiteindelijk wat meer kleur heeft gekregen.’