Amsterdam, stoere zeelieden en Latijn

Simone Kleinsma, die met haar werk een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse kleinkunst, is geboren en getogen in Amsterdam. Haar grootouders zagen er eveneens het levenslicht. Hoewel zij er al lang niet meer woont, en het ook haar stad niet meer is, voelt ze zich nog steeds heel Amsterdams.

Nu haar familiegeschiedenis centraal staat in Verborgen verleden, wil Simone Kleinsma graag weten of Amsterdam ook de stad is van haar voorouders. Daarnaast zou ze het leuk vinden om te onderzoeken of er nog andere kunstenaars of artiesten in haar voorgeslacht zitten.

Zweedse zeeman

Amsterdam is van oudsher een plek waar mensen van allerlei slag naar toe trokken, de een wat avontuurlijker ingesteld dan de ander. Deze migratiestroom groeide vanaf de zestiende eeuw in omvang en werd steeds internationaler (op de themapagina ‘Immigratie’ vind je daar enkele voorbeelden van). In Amsterdam vonden de immigranten onder andere werk in de zeevaart. Dat zien we ook terug in Simones familiegeschiedenis. Onder haar voorvaderen duikt op een zeker moment een Jacob Hamerstrand op. Die maakte in de eerste helft van de achttiende eeuw als opperstuurman grote zeereizen, die niet zonder gevaar waren. Zo werd het schip waarop Hamerstrand in het Caraïbisch gebied voer belaagd door Spaanse kapers. Wanneer in zo’n geval schade aan schip of lading werd toegebracht, kon daarover een zogenoemde ‘scheepsverklaring’ worden opgesteld. Dergelijke verklaringen kun je terugvinden in notariële archieven. De via de website van het Stadsarchief Amsterdam ontsloten notariële akten zijn niet alleen doorzoekbaar op naam, maar ook op de term ‘scheepsverklaring’.

Duitse silhouetteur

Via Antonia Francina Bergen, Simones oma van vaderskant, komen we al snel uit bij het echtpaar Theodorus Bergen en Cornelia Johanna Slaterus. Dit gezin verhuisde regelmatig en verbleef steeds kort op een adres. Wanneer je dat soort situaties in je stamboom tegenkomt, duidt dat vaak op armoede. Cornelia Johanna Slaterus blijkt inderdaad als kind te zijn ingeschreven in de door de Maatschappij van Weldadigheid gestichte koloniën Ommerschans en Veenhuizen. Daar plaatste men personen van ‘minder zedelijk en goed gedrag’ en werd geprobeerd om ze te heropvoeden. De bewoners van deze en andere koloniën kun je vinden via de website Alle Kolonisten van het Drents Archief.

Opvallend genoeg noemde Cornelia Johanna Slaterus zich soms ‘Neeltje Voorberge’. Voorberge (of Forberger) blijkt de familienaam te zijn van de man met wie haar moeder samenwoonde, Christian Friedrich August Forberger. Met hem komt een tweede buitenlandse tak in beeld. Hij zag namelijk het levenslicht in Antwerpen. Zijn vader, Christian August Forberger, was werkzaam als rondreizend ‘silhouetteur’, iemand die zwarte profielportretten vervaardigde die het schaduwbeeld (silhouet) van een hoofd weergeven. Deze portretten waren in het laatste kwart van de achttiende eeuw en de eerste helft van de negentiende eeuw in de mode. Veel van de rondreizende silhouetteurs kwamen uit Duitsland; zo ook Christian August Forberger, die in Hamburg werd geboren. Zijn vrouw, Johanna Sophia Mannigel, schilderde, en hun dochter Sophia maakte eveneens silhouetportretten. Het was dus een echt kunstenaarsgezin. Ben je bij je eigen onderzoek ook op Duitse voorouders gestuit, dan bevat het gratis downloadbare artikel van Fritz Jungling uit Gen.magazine jrg. 26, nr. 4 (december 2020) handige tips voor verder onderzoek.

Het was niet ongebruikelijk dat mensen hun naam latiniseerden

Zwitserse conrector

Tot slot duikt er nog een derde buitenlands lijntje op. Via de voorouders van Sara Berendina Slaterus komt Simone uit bij Johannes Jacobus Slaterus. Hij was conrector van de Latijnse school in Zutphen en werd in 1671 in Zürich geboren. Het was niet ongebruikelijk dat mensen met een dergelijk beroep hun naam latiniseerden. Johannes Jacobus deed dat ook. ‘Slaterus’ is de gelatiniseerde vorm van de familienaam ‘Schlatter’. Mogelijk kwam deze familie oorspronkelijk uit het plaatsje Schlatt, nabij Winterthur. In Duitstalige gebieden werd bij herkomst- en adresnamen in ieder geval vaak het achtervoegsel -er toegevoegd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het artikel van onze collega Leendert Brouwer over Duitse familienamen in Nederland in Gen.magazine jrg. 26, nr. 4 (december 2020).