Beter ten halve gekeerd ...

Acteur en presentator Huub Stapel groeide op in een leuk en warm gezin. Zijn ouders waren intelligente mensen die alles op alles zetten om hun kinderen zo goed mogelijk op weg te helpen. Mede daardoor heeft hij hen erg hoog zitten. Zal deelname aan Verborgen verleden dat beeld op zijn kop zetten?

Naast de herkomst van zijn familie, is acteur en presentator Huub Stapel vooral geïnteresseerd in een familieverhaal waarin zijn vader in verband wordt gebracht met de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Welke keuzes heeft hij destijds gemaakt, en op welke gronden? In de tweede aflevering van Verborgen verleden van dit seizoen gaat hij op zoek naar de antwoorden.

Gemobiliseerd en geïnterneerd

Jozef Marie Hendrik Stapel, de vader van Huub, vervulde zijn diensttijd bij het 2e regiment infanterie. Toen de oorlogsdreiging toenam, werd hij op 11 april 1939 gemobiliseerd. Eerst kwam hij in Overasselt terecht en vervolgens in Groesbeek. Daar maakte sergeant Stapel de Duitse inval mee en belandde hij in krijgsgevangenschap.

De vader van Huub werd afgevoerd naar Stalag III A Luckenwalde. Dat was een in 1939 gebouwd krijgsgevangenenkamp in de Duitse deelstaat Brandenburg, niet ver van Berlijn. Daar verbleef Jozef Marie Hendrik Stapel bijna twee maanden, waarna hij weer in Nederland terugkeerde. Op Krijgsgevangenen.nl vind je meer informatie over Nederlandse militairen in Duitse krijgsgevangenschap tijdens de periode 1940-1945.

Dochter van een NSB’er

Eenmaal teruggekeerd uit krijgsgevangenschap, werd de vader van Huub in november 1940 lid van de NSB. Ook was hij betrokken bij de Weerbaarheidsafdeling (WA), een ordedienst en knokploeg van de beweging. Een opmerkelijke stap voor iemand die door zijn gevangenneming en internering niet de meest positieve ervaringen met Duitsers zal hebben gehad.

Vermoedelijk was er liefde in het spel. Tijdens de mobilisatie leerde de Jozef Marie Hendrik Stapel namelijk een meisje kennen in Groesbeek, wier vader lid was van zowel Verdinaso als de NSB. Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen) werd op 6 oktober 1931 opgericht door de Vlaming Joris van Severen. Aanvankelijk draaide het bij dit verbond om de eenmaking van Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen. Op den duur kwam echter de vereniging van België, Luxemburg en Nederland in een ‘Dietsche Volksstaat’ centraal te staan. Na de bezetting van Nederland fuseerde de Nederlandse afdeling van Verdinaso in 1940 met de NSB.

Naar aanleiding van zijn betrokkenheid bij de beweging, is er na de oorlog op basis van getuigenverklaringen een dossier over Jozef Marie Hendrik Stapel aangelegd. Dat bevindt zich in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Dit kun je onder voorwaarden raadplegen bij het Nationaal Archief in Den Haag. Op de website van deze instelling lees je daarover een handige zoekhulp.

Na bestudering van alle beschuldigingen werd besloten tot onvoorwaardelijke buitenvervolgstelling. Daarbij speelde onder andere mee dat de vader van Huub al op 13 december 1941 zijn lidmaatschap van de NSB had opgezegd. Daarnaast bestond zijn belangrijkste bijdrage uit het kalken van enkele leuzen op muren in Groesbeek.

“Ik ben ongelooflijk trots op hem. Ik vind het een hele grote meneer”

In verzet

Zijn betrokkenheid bij de NSB verstoorde ook de relatie met zijn ouders. Nadat Jozef Marie Hendrik zijn lidmaatschap had opgezegd, en vergiffenis had gevraagd aan zijn ouders, werd hij thuis weer met open armen ontvangen. Enige tijd later verhuisde hij naar Weert, waarna zijn leven een heel andere wending nam. Huubs vader sloot zich namelijk aan bij de ondergrondse verzetsorganisatie ‘De Hollandsche Nationale Brigade’, afdeling Weert. Daar was men op de hoogte van zijn NSB-verleden, maar Jozef wist voldoende duidelijk te maken dat hij die misstap volledig achter zich had gelaten. Als verzetsman verstrekte hij levensmiddelen aan vele ondergedoken personen, verspreidde hij illegale bladen en pamfletten en hielp hij mee met het tegenwerken van door de Duitsers genomen maatregelen.

Omdat de Gestapo ontdekte dat Jozef wapens en munitie had verstopt in zijn kamer, moest hij onderduiken. Dat deed hij in Nederweert, alwaar hij na een grootschalige razzia uiteindelijk toch werd ontdekt. Huubs vader werd toen opnieuw naar Duitsland afgevoerd om gedwongen te werken in een fabriek van IG Farben in Uerdingen (bij Krefeld).

Misstap

Jozef Marie Hendrik Stapel kwam in korte tijd in aanraking met meerdere onderdelen van het leven in bezet Nederland. Als militair had hij niets te kiezen, maar door twee persoonlijke keuzes vervolgde hij zijn weg eerst aan de zijde van de bezetter, om het daarna tegen diezelfde bezetter op te nemen.

Dat hij inzag dat hij een misstap had begaan, heeft hem alleen maar in Huubs achting doen stijgen: “Ik ben ongelooflijk trots op hem. Ik vind het een hele grote meneer. Misstap begaan, dwaling ingezien en zich meer dan volledig gerehabiliteerd door in het verzet te gaan, mensen te helpen.”

Ben je ook benieuwd geworden naar de belevenissen van jouw voorouders tijdens de Tweede Wereldoorlog, kijk dan op onze themapagina ‘De Tweede Wereldoorlog’, op Oorlogsbronnen.nl en op de website van het NIOD Instituut voor oorlogs- holocaust- en genocidestudies. Op CBG Verzamelingen vind je onder andere Rode Kruiskaarten, met gegevens van Nederlanders die tijdens WOII in Duitsland of Oost-Europa stierven, en Duitse akten van Nederlanders die tijdens WOII al dan niet gedwongen in Duitsland verbleven