Van Bossche bollen naar Luikse wafels

De opa’s, oma’s en overgrootouders die de succesvolle schrijfster Esther Verhoef nog heeft gekend, zijn allemaal geboren, getogen en overleden in Den Bosch. Daarom is zij benieuwd of het tijdens deze aflevering van Verborgen Verleden zal lukken om los te komen van deze stad, of dat haar voorouders allemaal ‘Bossche bollen’ zijn geweest.

Esther Verhoef wil graag weten of er familielijntjes naar het buitenland getrokken kunnen worden en of zij voorouders heeft die net als zij hebben geschreven, of iets met schrijven hebben gehad. Met name haar overgrootmoeder Francisca Passon, van wie Esther nog diverse spullen bezit, intrigeert haar. De stoere ‘motor-oma’ Francisca Passon zou in Den Bosch een pension hebben gehad en in een woonwagenkamp hebben gewoond.

Signalement

Een groot deel van Esthers voorouders uit de familie Passon oefende in Den Bosch het beroep van stoelenmatter uit. Dat betekent dat ze zich bezighielden met het vlechten van zittingen van stoelen. Ook wordt duidelijk dat kleine criminaliteit en ongeletterdheid, of laaggeletterdheid, binnen de familie Passon veelvuldig voorkwam. Dit laatste blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de huwelijksakte van Thomas Passon en Francijna Hartogs, Esthers betovergrootouders, noch door het bruidspaar, noch door hun ouders werd ondertekend. Hoewel het voor de direct betrokkenen vervelende situaties waren, kan dankzij de beschikbare gevangenisarchieven wel een beeld worden gekregen van het uiterlijk van de voorouders van Esther. Zo wordt Martien Passon (1835-1915) in 1886 als volgt beschreven: ovaal aangezicht, breed voorhoofd, grote neus, gewone mond, brede kin, blauwe ogen, blond haar, blonde wenkbrauwen en een snor.

Wil je zelf onderzoek doen naar criminele voorouders, dan kun je voor meer informatie terecht op onze themapagina ‘Misdaad en straf’. Daarnaast is ook het bij het CBG raadpleegbare Algemeen Politieblad van belang. En via de website van Andere Tijden kun je een uit 1977 daterende video over de geschiedenis van misdaad en straf in Nederland bekijken.

Kamerling aan het hof

Het was niet allemaal kommer en kwel binnen de familie Passon. De rechte mannelijke lijn blijkt vanaf Francisca teruggevoerd te kunnen worden tot de in Loon op Zand woonachtige Petrus (of Pierre) Poisson. Petrus vervulde in de zeventiende eeuw als kamerling een belangrijke rol aan het hof van Engelbert II van Immerseel, de heer van Loon op Zand. Ondanks de Frans ogende naam kon niet worden vastgesteld of hier inderdaad sprake is van het buitenlandse lijntje dat Esther zo graag wilde vinden. Hoewel zowel in België als Frankrijk steeds meer gegevens online beschikbaar komen (zie bijvoorbeeld de websites Het Rijksarchief in België en Filae), is het aanbod zeventiende-eeuwse bronnen op dit moment nog relatief beperkt.

Een vrouwelijke lijn is de meest zekere, omdat bij de geboorte altijd vaststaat wie de moeder is

Waterloo in Indië

Uiteindelijk zal Esther via de familie van haar overgrootmoeder Francisca Passon wel degelijk in het buitenland terechtkomen, maar eerst wordt nog een uitstapje gemaakt naar de voorouders van Esthers grootmoeder Josephina van Lindt. Josephina blijkt af te stammen van een zekere Pieter Antonie Lucas (1789-1828), die als militair onder andere in Franse dienst in Spanje heeft gevochten tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1808-1814). Pieter Antonie vindt uiteindelijk zijn Waterloo in Soerakarta (Nederlands-Indië), nadat hij in 1826 was uitgezonden om mee te vechten in de Java-oorlog (1825-1830). Op onze themapagina ‘Militaire voorouders’ wordt uitgelegd hoe je onderzoek kunt doen naar jouw militaire voorouders.

Stapje over de grens

Wanneer de lijn van overgrootmoeder Francisca Passon weer wordt opgepakt, komt Esther Verhoef via vier opeenvolgende generaties vrouwen uit bij de vioolspeelster Catharina Mawet (1800-1850). Zo’n vrouwelijke lijn is de meest zekere omdat bij de geboorte in principe altijd vaststaat wie de moeder is. Pas sinds de ontwikkeling van DNA-onderzoek kan ook het biologisch vaderschap met evenveel zekerheid worden vastgesteld. (Zie voor meer informatie over het gebruik van DNA bij stamboomonderzoek onze themapagina ‘DNA en familiegeschiedenis’.) Catharina Mawet blijkt te zijn geboren in Jupille-sur-Meuse, een dorp aan de Maas bij Luik. Geen wereldreis, maar toch het stapje over de grens waar Esther vooraf op had gehoopt. De familie Mawet was behoorlijk honkvast: generaties lang hebben leden van deze familie in Jupille-sur-Meuse gewoond. Alleen de ouders van Catharina Mawet waren als seizoenarbeiders wat avontuurlijker ingesteld. Zij trokken rond, op zoek naar werk, en doken in de jaren negentig van de achttiende eeuw onder andere op in Kortessem en Vught.