Het CBG heeft onlangs uit handen van auteur Jan Noorlandt het eerste exemplaar van het boek ‘Een jongen of een meisje. Culturele aspecten van 100 jaar geboortekaartjes’ in ontvangst genomen.

De auteur heeft vermoedelijk de primeur met zijn boekje over een eeuw geboortekaartjes: er is geen andere publicatie over dit thema bekend. Noorlandt beschrijft de ontwikkeling van een formeel, standaard en vaak religieus getint kaartje naar een informeel, creatief kaartje met vooral veel voornamen en nauwelijks initialen. Er is aandacht voor de alom aanwezige ooievaar, en ook het beschuit met muisjes ontbreekt niet.

Roze en blauw

Het schijnt overigens dat geboortekaartjes een typisch Nederlands en Vlaams verschijnsel zijn; in Frankrijk bijvoorbeeld hanteert men het doopbewijs in plaats van een geboortekaart. De vraag is hoe de traditie in onze contreien ooit is ontstaan. Waren het puur economische motieven die drukkerijen ertoe aanzetten jonge ouders te stimuleren kaartjes te versturen? Als je de portokosten van het verzenden erbij optelt, was een familieadvertentie tenslotte goedkoper.

Huiselijk geluk

De ontstaansgeschiedenis toont in ieder geval een heel traditioneel patroon aan: huiselijk geluk, een grote rol voor Christelijke waarden, en roze voor een meisje en blauw voor een jongen (in Vlaanderen was dit overigens net andersom). Dergelijke kaartjes zijn in de huidige multiculturele en genderneutrale maatschappij bijna niet meer voor te stellen. Ook het eeuwenoude gebruik van vernoemen (veelal naar grootouders) heeft een speciale wending gekregen, waardoor je teksten kunt aantreffen als: ‘ze heet Truitje Gerritje, we noemen haar Chantal’.

Genealogische aanwijzingen

Afgezien van de sociaal-culturele aspecten, kunnen geboortekaartjes ook interessante aanknopingspunten voor stamboomonderzoek bevatten. Behalve de ouders en het kind staan dikwijls ook andere familieleden vermeld, bijvoorbeeld grootouders of peetooms en peettantes. En vergeet niet de 'brusjes', broertjes en zusjes! Het ontwerp van het kaartje kan inzicht bieden in de historische en sociaal-economische context waarin het kind is geboren. Mocht je vastlopen in je onderzoek, biedt familiedrukwerk soms net even die extra aanwijzingen die je nodig hebt om verder te komen.

Familiedrukwerk

Het CBG beschikt over een verzameling van enkele honderdduizenden kaartjes, door de jaren heen geschonken door particulieren. Deze zijn door vrijwilligers toegankelijk gemaakt in de catalogus ‘CBG familiedrukwerk’. Vanwege privacybeperkingen mogen de kaartjes niet zomaar gescand en digitaal beschikbaar gesteld worden. Het is wel mogelijk ze via CBG Verzamelingen op te vragen en (mits je ze voor 12 uur ’s middags hebt gereserveerd) de volgende dag in de studiezaal van het Nationaal Archief in te zien.

Je verzameling schenken

Heb je zelf een mooie verzameling familiedrukwerk die je aan het CBG wilt schenken? Laat het ons weten door een mailtje te sturen aan collectie@cbg.nl. In principe wordt alles aangenomen, ook kopieën, maar het moeten wel geboorte- dan wel huwelijks- of overlijdenskaarten zijn en geen berichten van kennisgeving.

Boek bestellen

Het boek (eerste uitgave maart 2019, formaat A5, 54 bladzijden) van Jan Noorlandt kost € 9,50 en is te bestellen bij de auteur. In verband met de Europese privacywetgeving zijn de namen op de kaartjes in het boek bewerkt.