De vrijmetselarij is een besloten genootschap, maar de meeste logearchieven zijn gewoon voor onderzoek toegankelijk. Veel onderzoekers zijn echter onbekend met deze rijke bronnen. Voor niet-ingewijden kan het lastig zijn om vrijmetselaarssymbolen, woorden en tekens in archiefstukken te identificeren en interpreteren. Kunsthistorica Andréa Kroon en CBG Conservator Collecties Jean Niewenhuijse wijzen je de weg.

LET OP: DE CURSUS IS VOLGEBOEKT. 

WIL JE OP DE HOOGTE GEHOUDEN WORDEN VAN NIEUWE DATA? MAIL NAAR INFO@STICHTINGOVN.NL

De cursus vrijmetselaarsarchieven op vrijdag 31 maart bij het CBG geeft informatie over de inhoud en vindplaatsen van 18de-, 19de- en 20ste-eeuwse archieven van Nederlandse vrijmetselaarsloges in openbare en CBG-collecties. De cursus is toegankelijk voor alle belangstellenden, van studenten, historici en archiefprofessionals tot genealogen.

Leden uit allerlei lagen van de bevolking

De vrijmetselarij is een van de oudste sociale netwerken, dat zich onderscheidt met een bijzondere rituele traditie. De eerste loge (plaatselijke vereniging) werd gesticht in Den Haag in 1734, een jaar later gevolgd door een Grootloge (landelijk hoofdbestuur). Tegen het einde van de 18de eeuw was in vrijwel iedere grote stad en overzeese handelspost wel een loge te vinden. Hier kwamen leden uit allerlei lagen van de bevolking samen, van prinsen en ambtenaren tot kooplui en kunstenaars. Het lidmaatschap was traditioneel voorbehouden aan mannen, maar al rond 1750 namen vrouwen actief deel aan zogeheten ‘adoptieloges’. In het begin van de 20ste eeuw werden loges voor mannen én vrouwen opgericht, en inmiddels zijn er ook loges voor alleen vrouwen.

Vriendennetwerk van je voorouder

Logearchieven zijn een rijke bron voor historisch onderzoek en genealogie. Ze geven informatie over een omvangrijke dwarsdoorsnede van de bevolking gedurende drie eeuwen. De archieven bevatten o.a. ledenlijsten, vergadernotulen, correspondentie, lidmaatschaps- en financiële administratie, en boedelinventarissen. Hieraan zijn allerlei persoonlijke, genealogische en statistische gegevens te ontlenen, variërend van de sociale status en beroepen van de leden tot het consumptiepatroon van de lokale vereniging. Ook geven de archieven inzicht in de interactie van de loge met de lokale bevolking en de invloed van de vrijmetselarij op tal van sociale, religieuze, politieke en culturele ontwikkelingen. Ze bevatten correspondentie van vooraanstaande historische figuren, die verduidelijkt hoe politici, schrijvers en architecten zich door het broederschapsideaal lieten inspireren. Bij stamboomonderzoek levert het een vollediger beeld over een voorouder, omdat naast persoonsgegevens vaak ook informatie over vriendennetwerk en sociale betrokkenheid wordt gevonden.

Aandachtspunten in de cursus

Doel van de cursus is deelnemers een basiskennis van de geschiedenis, organisatiestructuur en rituele praktijk van de vrijmetselarij te geven, zodat men na afloop zelf de weg kan vinden in relevante archieven en deze als bron bij eigen onderzoek kan gebruiken. Aandachtspunten zijn onder meer:

• Ontstaan en ontwikkeling vrijmetselarij in Nederland en overzeese handelsposten in vogelvlucht;
• Onderscheid tussen verschillende organisaties met mannelijke en/of vrouwelijke leden;
• Organisatiestructuur, landelijk en lokaal bestuur;
• Rituelen, symboliek, geheimschrift en terminologie;
• Opbouw en inhoud van logearchieven;
• Welke informatie is in vrijmetselaarsarchieven te vinden;
• Vinden van historische/genealogische informatie over een logelid;
• Informatie ontlenen aan persoonlijke documenten en voorwerpen van een logelid;
• Identificeren van archiefstukken van een bepaalde Orde, loge of inwijdingsgraad;
• Informatie vinden over de geschiedenis van een lokale loge of logegebouw;
• Vindplaatsen en toegankelijkheid van vrijmetselaarsarchieven;
• Bibliotheken, universitaire centra en databases op het vakgebied.

Programma

• 09.30 uur inloop & ontvangst met koffie en thee
• 10.00 uur start cursus bij het CBG (Prins Willem-Alexanderhof 22, Den Haag)
• 13.00 uur rondleiding in CBG Bibliotheek
• 13.45 uur lunch en vervoer naar Vrijmetselarij Museum op eigen gelegenheid (Javastraat 2B, Den Haag)
• 14.45 uur (facultatief) rondleiding vaste collectie Vrijmetselarij Museum
• 15.30 uur gelegenheid om tijdelijke expositie te bezoeken

Praktische informatie

• Datum: Vrijdag 31 maart 2023
• Aantal deelnemers: maximaal 12 deelnemers, zodat er ruimte is voor discussie en vragen over eigen (stamboom)onderzoek.
• Kosten: Regulier tarief €35.00; Korting voor CBG Vrienden en OVN-donateurs €27,50. Dit is incl. koffie/thee, rondleiding CBG-bibliotheek, Gen.magazine 2022-4 en 2023-1. Dit is exclusief entree Vrijmetselarij Museum, te voldoen aan de balie: Entreetarief € 8,50. Gratis voor o.a. MuseumJaarkaart, Ooievaarspas, leden Grootoosten.
• Aanmelding: Vanwege het beperkte aantal plaatsen is registratie vooraf vereist. Aanmelden is mogelijk tot uiterlijk 29 maart 2023 via e-mail aan:info@stichtingovn.nl. Je ontvangt dan een bevestiging met nadere informatie.

Heb je inhoudelijke vragen over de cursus of vrijmetselarij? Mail dan naar info@stichtingovn.nl

Over de docent

Kunsthistorica dr. Andréa Kroon is verbonden aan bureau Kroon & Wagtberg Hansen, dat (Haagse) erfgoedprojecten en -publicaties verzorgt. Ze heeft zich jarenlang gespecialiseerd in het erfgoed van de vrijmetselarij, waarop ze in 2015 promoveerde aan de Universiteit Leiden met het proefschrift Masonic networks, material culture & international trade. Momenteel werkt Kroon met steun van het Mondriaan Fonds aan een onderzoeksproject over de roof van vrijmetselaarserfgoed door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast is ze actief als voorzitter van de Stichting OVN.

Over Stichting OVN

Stichting OVN (Onderzoek Vrijmetselarij Nederland) heeft als doel het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van de vrijmetselarij en verwante stromingen in Nederland. De stichting stelt periodiek onderzoeksbeurzen ter beschikking, steunt het behoud van relevant erfgoed en draagt bij aan kennisuitwisseling door het organiseren van lezingen, symposia en andere publieksactiviteiten. Dit wordt mogelijk gemaakt door donateurs, die de Stichting met een jaarlijkse bijdrage steunen. Als dank voor hun steun ontvangen zij korting op OVN-activiteiten en publicaties. Ook de opbrengsten van deze cursus komen ten goede aan nieuwe OVN-activiteiten.