Muzikaal, socialistisch en soms een steekje los

Zanger en acteur Danny de Munk is een echte stadsjongen, die geniet van reuring en mensen om zich heen. Hij groeide op in een kleurrijke buurt waar hij de nodige ervaring zal hebben opgedaan voor zijn rol in de film Ciske de Rat. In ieder geval was Danny volgens eigen zeggen in zijn jonge jaren een echt boefje.

Dirk de Munk en Cornelia Sabeelia Wildbret, de grootouders van Danny de Munk, waren muzikaal, al kon Dirk geen noten lezen (hij deed alles op gevoel). Ze vormden samen ‘Duo De Munk’, dat optrad in het hele land en Jordanese levensliedjes ten gehore bracht.

Verboden muziek

Tijdens de Tweede Wereldoorlog liet Dirk de Munk op een muzikale wijze merken dat hij het niet eens was met de Duitse bezetting van Nederland. Hij werd in 1941 gearresteerd vanwege het zingen en verkopen van het door de Duitsers verboden lied ‘op de Grebbeberg’. Danny begrijpt dat wel: “Ik herken zoveel in mijn genen, in mijn vaders genen: we zijn allemaal vechtertjes, allemaal doorzettertjes.” Het Nederlandse verzet kende vele vormen. Wie meer wil weten over familieleden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet zaten, kan gebruikmaken van de zoekhulp ‘De Tweede Wereldoorlog: verzet in Nederland’ op de website van het Nationaal Archief of een bezoek brengen aan het Verzetsmuseum in Amsterdam. Daarnaast is ook de themapagina ‘De Tweede Wereldoorlog’ op CBG.nl van belang.

Rooie rakkers

Cornelia Sabeelia Wildbret kwam uit een communistisch milieu. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was zij actief in de Communistische Partij Nederland (CPN) en ageerde zij net als Dirk de Munk tegen de Duitse bezetter. Haar eerste echtgenoot, Frederik Gerrit Verharen, was eveneens lid van de CPN. Hij nam deel aan de bekende Februaristaking uit 1941, die door de partij werd georganiseerd. Mede daarom werd Frederik Gerrit opgepakt en kwam hij in het Duitse concentratiekamp Neuengamme terecht. Daar overleed hij in 1942.

Het archief van de CPN wordt beheerd door het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Het deel dat betrekking heeft op de oorlogsjaren is online raadpleegbaar via hun website. Het is een mooi voorbeeld van het type bron dat beschikbaar wordt gesteld op Oorlogsbronnen.nl. Deze portal van het Netwerk Oorlogsbronnen, waar het CBG ook aan deelneemt, vormt een belangrijke toegang tot originele bronnen, informatie en kennis over de Tweede Wereldoorlog.

“Ik herken zoveel in mijn genen, in mijn vaders genen: we zijn allemaal vechtertjes, allemaal doorzettertjes”

Een slag van de katrol

Via de lijn van Cornelia Sabeelia Wildbret stamt Danny de Munk af van Freerk Freerks, ook wel ‘Frederik Freerks Zinger’ genoemd. ‘Zinger’, dat volgens CBG Familienamen een beroepsnaam is, ontwikkelde zich in zijn geval niet tot een vaste achternaam. Misschien had Freerk deze toenaam te danken aan zijn zangkwaliteiten.

Tijdens een zeereis kreeg Freerk Freerks een slag van een katrol tegen zijn hoofd. Dat beïnvloedde hem zodanig dat hij in 1849 werd opgenomen in Meerenberg. Dit was een van de drie provinciale ziekenhuizen in Noord-Holland die waren gericht op psychiatrische patiënten. Het archief van Meerenberg is raadpleegbaar bij het Noord-Hollands Archief. Een deel van de dossiers met ziektegeschiedenissen van patiënten kan als scan via de website worden ingezien. Hou er wel rekening mee dat een groot deel van de dossiers verloren is gegaan; slechts een op de tien is bewaard gebleven.

Orde, rust en regelmaat

Bij de behandeling van krankzinnigen, zoals zij destijds werden genoemd, werd aanvankelijk onderscheid gemaakt tussen mensen die zich rustig gedroegen, en mensen die druk en agressief waren. Deze laatste groep bestempelde men als ‘dol’. Vandaar dat de instellingen waar zij verbleven ook wel bekend stonden als ‘Dolhuizen’.

Vanaf de negentiende eeuw veranderde de aanpak. Krankzinnigheid werd steeds meer gezien als een geestesziekte, waarbij tijdens de behandeling onder andere werd gefocust op een zachtaardige aanpak en orde, rust en regelmaat. In 1841 kwam in Nederland de eerste Krankzinnigenwet tot stand. Vanaf dat moment moesten de patiënten worden verpleegd in gespecialiseerde ziekenhuizen.

Op de themapagina ‘Ziekte en gezondheid’ op cbg.nl wordt uitgelegd hoe je onderzoek kunt doen naar familieleden die door ziekte of krankzinnigheid werden getroffen. In het laatste geval kun je voor meer informatie ook terecht bij het Museum van de Geest | Dolhuys. Dit museum, dat beschikt over een eigen kenniscentrum, is gevestigd in het voormalige Pest-, Dol-, en Leprooshuis van Haarlem.