Schotse trauma’s?

Angst, trauma en pijn staan centraal in de aflevering van Verborgen verleden met Carice van Houten. Meer nog dan in het historische verhaal, is zij geïnteresseerd in de emotionele en psychologische aspecten. Carice herkent bijvoorbeeld heel goed de angst die bij haar vader zat: ‘natuurlijk geven mensen dat dan door aan hun kinderen.’

De interesse voor emotionele en psychologische aspecten komt voort uit zowel haar werk als haar persoonlijke situatie. Daardoor beseft Carice dat voorouders niet alleen positieve dingen doorgeven: ‘Je kunt natuurlijk ook naar erfgoed hebben, waar je last van hebt.’ Ze is van mening dat je dat in de ogen moet kijken om ermee om te kunnen gaan. Meer inzicht in je voorouders kan daarbij helpen, is de ervaring van Carice. Dankzij alle opgedane kennis voelt ze zich aan het eind van de uitzending in ieder geval meer ingebed, meer geborgen. 

‘Naar erfgoed’ 

Heftige gebeurtenissen, zoals ziekte, verlies van een dierbare, hongersnood of oorlogshandelingen konden net als tegenwoordig een grote impact hebben op de fysieke en mentale gesteldheid van onze voorouders. In veel gevallen is het voor stamboomonderzoekers echter moeilijk om onderzoek te doen naar eventuele nadelige effecten daarvan. Dat geldt vooral voor personen die meer dan twee generaties geleden werden geboren.

Als de direct betrokkenen niet meer in eigen persoon hun verhaal kunnen doen, moet je namelijk hopen dat er brieven, dagboeknotities of andere persoonlijke aantekeningen van hen bewaard zijn gebleven. Zo niet, dan zal je hun leven op basis van andere bronnen zo goed mogelijk in kaart moeten brengen. Misschien krijg je dan meer inzicht.

Dat kan van belang zijn, aangezien de gevolgen van heftige gebeurtenissen ook in latere generaties kunnen doorwerken. Bijvoorbeeld via persoonlijk contact tussen ouder en kind (opvoeding), of meer verborgen door zogenoemde epigenetische markers op het DNA. Dergelijke markers veranderen niet het DNA zelf. Wel zetten ze op basis van omgevingsfactoren, zoals hongersnood, genen aan of uit. Er is meer onderzoek nodig ter onderbouwing, maar het lijkt erop dat epigenetische markers op die manier zelfs de gezondheid van opeenvolgende generaties kunnen beïnvloeden.  

‘Je kunt natuurlijk ook naar erfgoed hebben, waar je last van hebt’

Schotse rokken en een broek

Carice heeft de Schotse herkomst van haar oma van vaderskant altijd heel bijzonder gevonden. Sarah Currie Lockhart was een reislustige en hele komische vrouw, die thuis duidelijk de broek aan had.

Dankzij de liefde vond Sarah een nieuw thuis in Nederland. Daarmee is zij niet uniek: om uiteenlopende redenen migreren er al eeuwenlang Schotten naar Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de Schotse militairen, die in de zeventiende en achttiende -eeuw dienden in het leger van de Republiek der Verenigde Nederlanden (hierna kortweg de Republiek genoemd).

Handelscontacten leidden eveneens tot migratie. Daardoor woonde er in de zestiende eeuw al een flinke groep Schotten in het Zeeuwse Veere. Deze stad vervulde sinds 1541 de rol van Schotse stapelplaats voor de Nederlanden. Dat betekende dat Schotse goederen voor de Europese markt eerst enige tijd in Veere opgeslagen moesten worden.

Ook elders in de Republiek vestigden zich Schotten. Daar waar de Schotse gemeenschap groot genoeg was, zoals in Veere, Dordrecht en Rotterdam, werden Schotse kerken opgericht. Religie was op zichzelf eveneens een reden om te migreren. In de zeventiende eeuw vluchtten bijvoorbeeld diverse Schotse presbyterianen vanwege hun geloofsopvattingen naar de Republiek. 

Verder onderzoek

Algemene informatie over de fysieke en mentale gezondheid van je voorouders vind je op onze themapagina ‘Ziekte en gezondheid’.

Wil je meer weten over epigenetica, dan is dit boek van Nessa Carey een aanrader: The epigenetics revolution. How modern biology is rewriting our understandings of genetics, disease and inheritance.

Een interessante case-study over epigenetisch onderzoek naar Nederlandse kinderen die werden verwekt tijdens de Hongerwinter, wordt door Maarten Larmuseau onder de aandacht gebracht in het eerste nummer van het tijdschrift Vlaamse Stam uit 2017. Dit tijdschrift van Familiekunde Vlaanderen is aanwezig in onze bibliotheek. Deze bibliotheek bevat ook heel wat boeken en tijdschriften die van pas komen bij het onderzoek naar je Schotse voorouders. Zoek maar eens via CBG Bibliotheek op Schotse familienamen of termen als ‘Schotland’ en ‘Schotse’.

In Nederland zijn de sporen van je Schotse voorouders over het algemeen eenvoudig te vinden in de archieven van de plaatsen waar ze woonden. Wil je daarnaast ook Schotse bronnen raadplegen, dan vormt de FamilySearch Wiki ‘Scotland Genealogy’ een handig startpunt.