Het Algemeen Politieblad was een belangrijk communicatiemiddel van de Nederlandse politie in de negentiende en twintigste eeuw. Het blad werd vanaf 1852 gebruikt om opsporingsberichten en (wettelijke) besluiten landelijk te verspreiden.

Aanvankelijk richtte het Algemeen Politieblad zich vooral op de uitvoering van de eerste Nederlandse Vreemdelingenwet (1849), die bepaalde dat vreemdelingen zonder middelen van bestaan en zonder reis-en verblijfpassen de grens over gezet dienden te worden. Later verschoof de aandacht naar andere politiezaken, zoals de opsporing van misdadigers en dronkaards, ontvreemde voorwerpen en mensen die waren gevlucht uit de bedelaarsgestichten. 

Informatie in het Algemeen Politieblad

Het blad bestaat voor een groot deel uit signalementen van personen. Bijvoorbeeld van uitgezette vreemdelingen, verdachten en daders van misdrijven, van vermiste personen en deserteurs. De signalementen bevatten doorgaans een naam, leeftijd, beroep, geboorte- en woonplaats en de reden van opsporing of uitleiding. De uiterlijke kenmerken worden omschreven aan de hand van de kleur van haar en ogen, de vorm van hoofd, kin en neus en soms ‘merkbaare teekenen’ zoals littekens, blessures en tatoeages.

Andere rubrieken beschrijven misdrijven en de gedupeerden daarvan. Gestolen goed wordt bijvoorbeeld gedetailleerd beschreven. Verder worden er personele mededelingen gedaan, zoals aanstellingen, promotie beloningen en standplaatsen van Rijkspolitieambtenaren. 

Uiterlijk en bezit van voorouders

Politiebladen gedigitaliseerd

Oorspronkelijk werden de politiebladen een keer per twee weken als losse afleveringen gedrukt en naar alle gemeenten in Nederland verstuurd. Een keer per jaar werden ze samengevoegd tot een jaargang en ingebonden. Vanwege onder andere de kwetsbaarheid van het papier zijn er maar weinig banden bewaard gebleven. Het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis heeft de jaargangen 1852 tot 1946 in zijn bezit. Daarvan zijn op dit moment de delen tot 1900 gedigitaliseerd. Er wordt hard gewerkt om de overige jaargangen ook toegankelijk te maken.

Handige zoektips

Via onze website zijn de gedigitaliseerde politiebladen op naam te doorzoeken. Een zoekopdracht geeft alle vermeldingen in de jaargangen. Om deze als scan in te zien is een Vriendschap of dagkaart nodig. Maar dan kan je – als je weet waarop je moet letten – een schat aan informatie uit de bladen halen. Soms zie je alleen een vermelding van een naam, zonder verdere informatie. Dan is het zaak door te lezen tot je een naam aantreft waar wel iets achter staat – die beschrijving heeft dan ook betrekking op de voorgaande vermelding(en).

Kantongerecht vinden

Overigens werden – om verder onbekende redenen – alleen de achternamen van mannen vetgedrukt, niet die van vrouwen. Verder is het zaak, zoals uit bovenstaande afbeelding blijkt, terug te zoeken in de vermeldingen totdat je ziet om welk Kantongerecht het gaat. Sinds kort kun je dit heel eenvoudig via de pijltjes rechts bovenaan de pagina doen.

Inbreuk op privacy?

De politiebladen bevatten ook benoemingen en overplaatsingen van veldwachters. Bovendien werd bekendgemaakt wanneer een veldwachter een eenmalige uitkering kreeg. Dit lijkt een inbreuk op de privacy, maar was bedoeld om duidelijk te maken dat de goede man niet omgekocht was. Eén van de taken van een veldwachter was namelijk toezicht houden op stroperij. Het zal regelmatig voorgekomen zijn dat een betrapte stroper probeerde onder zijn straf vandaan te komen door de veldwachter wat geld toe te stoppen.

Reden van vervallen signalementen

Een deel van de politiebladen (vaak zijn dit lange lijsten vermeldingen zonder verdere informatie) gaat over ‘vervallen signalementen’. De persoon in kwestie wordt dan niet langer gezocht. Soms wordt daarbij de reden vermeld: hij of zij is opgepakt of naar het buitenland vertrokken. Vooral dat laatste kan waardevolle aanknopingspunten voor verder onderzoek opleveren! De vermelding ‘thans zwervend’ ten slotte kan ook op een interessant gegeven wijzen. Dikwijls ging het om landlopers, maar ook werden hiermee Sinti, Roma en kermisklanten bedoeld.

Het Algemeen Politieblad is overigens ook gewoon leuk om eens door te lezen op zoek naar – in onze hedendaagse ogen – uiterst merkwaardige overtredingen. Lees meer daarover in het dossier 'Misdaad en straf' in Gen.Magazine (2016-1).