Waar komt een naam vandaan? In de zesde aflevering van Verborgen verleden is cabaretier en presentator Joep van Deudekom te gast. Vanzelfsprekend duikt ook hij in zijn familiegeschiedenis, die een enkele keer over de landsgrenzen reikt. Kun je aan de hand van zijn familienaam ontdekken waar zijn roots liggen?

De voorouders van Joep van Deudekom hebben generaties lang in Noord-Holland gewoond. Het woordje ‘van’ in zijn achternaam wijst echter op een oorspronkelijke herkomst uit ‘Deudekom’. Maar waar kunnen we die plaats vinden?

Deutekom wordt Doetinchem

De naam kent een uitspraakvariant, die meer dan twee keer zo veel voorkomt: Van Deutekom, of gewoon Deutekom. Denk bijvoorbeeld aan de operazangeres Christina Deutekom, of de jong overleden langebaanschaatsster Paulien van Deutekom. En laat Deutekom nu eeuwenlang de gangbare naam geweest zijn voor de stad die nu Doetinchem heet. De kans is dus zeer reëel dat Joeps voorouders oorspronkelijk uit de Achterhoek kwamen. In de aflevering van 25 maart zie je of dit ook daadwerkelijk zo is.

Negentiende-eeuwse ambtenaren voerden de archaïsche vorm Doetinchem opnieuw in op basis van etymologie. De laatste lettergreep ‘hem’ was eigenlijk ‘heem’, wat ‘huis’ betekent. Dit achtervoegsel is in veel vroegmiddeleeuwse plaatsnamen terug te vinden. Op basis van de (oude) uitspraak van het dorp of de stad in kwestie wordt de herkomst van veel familienamen dan opeens duidelijk. 

Dialecten

Ook tegenwoordig nog spreken we de naam van het plaatsje Gorinchem uit als ‘Gorkum’, dit is een in het spraakgebruik 'versleten' vorm van Gorinkhem. De Familienamenbank kent verschillende varianten die daarvan te herleiden zijn: Van Gorkum, Van Gorkom, Van Gorcum en van Gorc(h)om, bijvoorbeeld. De variant Van Gorchum is inmiddels uitgestorven.

De plaatsnaam Woudrichem wordt in het plaatselijke dialect uitgesproken als ‘Woerkem’ of ‘Woerkum’. Personen met de achternaam Van Woerkom, Van Workum, Van Woerkum, Van Woerdekom, Workum, Van Worcum en Van Woercom vinden waarschijnlijk hun wortels in Brabant. Nog een variant met ‘hem’ in de naam is het Utrechtse Kedichem, plaatselijk uitgesproken als Kekum. De namen Van Keekem, Van Kekem en Kekem zijn hiervan afgeleid; Van Kekum is inmiddels uitgestorven. Beusichem, een plaats in Gelderland, heeft de familienamen Van Beusekom, Van Beuzekom, Van Beusichem, Beuzekom, van Beusecom, Beusecom en Van Beusechem opgeleverd.

Burcht aan de kuil

Naast ‘heem’ zijn er natuurlijk nog andere achtervoegsels te vinden die wijzen op de herkomst van een familienaam, zoals ‘burg’ of ‘borg’, oftewel burcht. De stad Culemborg bijvoorbeeld werd in de middeleeuwen Kulenborch genoemd. Het eerste deel van de naam verwijst naar een kuil, een plas water die is ontstaan bij een dijkdoorbraak. Culemborg betekent dus ‘burcht aan de kuil’, en heeft onder andere de namen Van Kuilenburg, Van Cuijlenborg, en Kuijlenburg voortgebracht.

Als je achternaam Van Maastricht, Van Maastrigt of Van Mastrigt luidt, heb je het makkelijk. Dan kwamen je voorouders gewoon uit Maastricht.