Niet alleen akten, ook de persoon van de notaris is interessant voor stamboomonderzoek. In de CBG Bibliotheek vind je verschillende publicaties die je meer kunnen vertellen over hun leven en werk.

Notariële akten zijn belangrijk voor de familiegeschiedenis. Erfenissen, verkoop van land, adopties, alles wat voor de wet (en het nageslacht) moet worden vastgelegd, passeert bij een notaris. Het kan ook gebeuren dat de notaris zélf onderwerp van onderzoek wordt bij het uitzoeken van de stamboom: bijvoorbeeld als een van de voorouders dat beroep blijkt te hebben uitgeoefend. Het voordeel is dat er in zo’n geval allerlei informatie is te vinden, want juist een notaris was zich bewust van het belang van goede vastlegging van bijzondere gebeurtenissen. Regelmatig blijkt er zelfs een persoonlijk of bedrijfsarchief te zijn bewaard. Door verder te zoeken, krijgt de persoon van de notaris veel meer reliëf.

Middeleeuwen

In de bibliotheek van het CBG zijn verscheidene boeken te vinden die het ambt van notaris en zijn bedrijf verder belichten. In de middeleeuwen, toen de vastlegging van eigendom steeds belangrijker werd, verschenen de eerste personen die het beroep van notaris uitoefenden. In ‘s-Hertogenbosch werden vanaf het jaar 1306 officiële akten opgemaakt. In een zeer uitgebreid proefschrift analyseert Alphons van den Bichelaer het notariaat in de Stad en Meierij van ‘s-Hertogenbosch in de Late Middeleeuwen (1306-1531). Je kunt het werk aanvragen uit de CBG Bibliotheek. Er waren in die periode 426 notarissen werkzaam, en de auteur onderzoekt ze statistisch en biografisch, maar gaat ook in op de verhouding met de kerk en het stadsbestuur. Door te beschrijven hoe de vorm van akten steeds meer wordt gestandariseerd, laat hij zien hoe het beroep professionaliseert.

Kasboek

In de reeks Utrechtse Biografieën zijn levensbeschrijvingen opgenomen van bekende en onbekende Utrechters. In enkele pagina’s wordt, voorzien van een afbeelding en een literatuurverwijzing, de levensloop geschetst van een persoon die op een of andere manier een connectie had met de stad. In deel 1 wordt aandacht geschonken aan Floris Tzwynnen die in 1509 overleed in Utrecht. Hij was geboren in Luik, waarschijnlijk voor 1444, studeerde in Leuven, en werkte vanaf 1474 voor de rechtbank in Utrecht, en later als stadsklerk. In zijn kasboek hield hij bij welke kosten hij maakte voor zijn werk, maar ook wie hij sprak, wat hij precies deed, en hoeveel inkt hij gebruikte. Zijn officiële stukken zijn in het Latijn, maar juist de meer persoonlijke aantekeningen schreef hij doorgaans in het Nederlands.

Verzameldrift

Soms was een notaris een belangrijke lokale figuur die nog altijd wordt herinnerd als weldoener. Zo iemand was Nanne Ottema, die aan de basis stond van Museum het Princessehof in Leeuwarden. Dankzij zijn verzamellust én zijn familiefortuin, kon zijn verzameling worden ondergebracht in een museum, en openbaar worden gemaakt in verschillende publicaties. In 1999 verscheen een eerste boek waarin hij werd geëerd. Kort geleden is een zeer uitgebreide biografie over hem verschenen. Naar aanleiding hiervan is een speciale website gemaakt.

In de oorlog

Nog altijd wordt onderzoek gedaan naar specifieke onderdelen van het notariaat. Enkele jaren geleden verscheen de studie van Raymund Schütz naar de handelwijze van notarissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij noemde dit boek toepasselijkerwijs Kille Mist. Hij schetst zeer uitgebreid hoe veel notarissen in de eerste plaats probeerden de status quo te handhaven, en hoe zij zich daarom volledig richtten op de regels die de nazi-bezetter invoerde. De onderzoeker kreeg toegang tot het volledige archief van de beroepsorganisatie. Hij vond geen reden om aan te nemen dat het bestuur nadrukkelijk pro-nazi was, maar tegelijkertijd werd de bezetter trouw gevolgd. Dit boek schetst een genuanceerd beeld van het handelen van notarissen tijdens de oorlog. Binnenkort kun je ook dit boek aanvragen via onze bibliotheek.

Een notaris in de familie is altijd een aanleiding om verder onderzoek te doen. Er is materiaal genoeg, zowel over individuele personen als over de beroepsgroep als geheel.