Naamsveranderingen hebben iets weg van de wijzigingen in DNA: de rode draad blijft hetzelfde, maar per generatie kunnen kleine variaties voorkomen. CBG Familienamen laat je zien welke dat zijn, en waarom het slim is om op variaties te zoeken

Er zijn diverse vormen van naamsvariaties die ervoor zorgen dat een naam een hele andere betekenis of klank krijgt. Ten eerste kan dat simpelweg door spelling gebeuren. Denk aan Ruyken/Ruijken of Claessen/Klaassen. Ook dialect kan ermee te maken hebben, bijvoorbeeld bij de namen Vrancken-Vrencken of Rijssen/Riessen. De vorm kan een rol spelen, zoals bij namen met Van der, of Van den als tussenvoegsel, of de klank, bijvoorbeeld bij Mertens/Martens/Meertens/Maertens.

Subtiel of minder subtiel

Hoe slopen deze naamsveranderingen erin? In veel gevallen waren het simpelweg transcribeerfouten. Namen die bij het opstellen van aktes werden genoemd, werden anders opgeschreven, iets dat bij het noteren van namen van immigranten bijvoorbeeld gemakkelijk is voor te stellen. Daarnaast is het een feit dat spellingsvariatie voor de invoering van de burgerlijke stand in 1811 normaal was omdat er geen standaarden waren.

Spatieniveau

Onze naamkundige Leendert Brouwer herinnert zich een ontmoeting met twee broers die elk een andere variant van hun achternaam droegen, namelijk: D'ollijslager en D' ollijslager, waarbij de tweede D' een voorvoegsel is en de eerste D' niet. Een variatie op het kleinste spatieniveau dus, waarbij je zou denken: is de oorspronkelijke naam Olieslager niet handiger? Daar zijn trouwens ook nog de varianten Olijslagers en Olislagers van.

Mon Dieu

De familienaam Ju vloeit voort uit de Noord-Franse en Waalse achternaam Dieu van een familie die zich in de eerste helft van de 17e eeuw in Delft vestigde, en vervolgens van daaruit in Leiden terecht is gekomen. Zo was lakenwerker Dirck Ju (Leiden 1721-1787) de zoon van lakenwerker Jacobus Jansz Dieu (Leiden 1679-1752). Overigens is deze Ju een andere dan de Chinese en Koreaanse naam Ju van naoorlogse immigranten.

Genealogische aanwijzingen

Een van de families met de naam De Bruijn kent zijn oorsprong bij voormoeder Erntijen Brunijes, wier vader Brun of Bruno heette, waardoor zij Bruinsdochter werd genoemd. Zij trouwde in 1594 met Jacob Cornelissen, maar hun zoon Cornelis Jacob nam de naam van zijn moeder aan, die vanaf 1628 consequent werd gespeld als De Bruijn. Uit genealogisch onderzoek blijkt dat er ook een familie De Bruijn is voortgekomen uit het patroniem Bruintjes bij de voornaam Bruin(tje), uit de van origine Germaanse persoonsnaam Bruno.

Het is dus de moeite waard bij je eigen familienaam en genealogisch onderzoek te bekijken welke naamsvarianten er zijn, en waar het een goed idee is op die varianten door te zoeken. De CBG Familienamenbank in combinatie met akten uit WieWasWie kan daarbij uitsluitsel geven.