We leren het van jongs af aan, namen schrijf je altijd met een hoofdletter. Maar mensen met een voorvoegsel in hun familienaam weten wel beter: op hun ID-kaart of geboorteakte staat toch echt van den Berg.

Deze twee principes ontmoeten elkaar in de typisch Nederlandse compromisspellingsregel: we schrijven Anne van den Berg, maar meneer Van den Berg. Onze zuiderburen zijn veel rechter door zee: zijn Vlaamse naamgenoot zou altijd Anne Van den Berg heten en blijft die spelling ook aanhouden als hij naar Nederland verhuist.

Naamgenoot? Ja, natuurlijk, het blijft één en dezelfde familienaam, of je die nou met één, twee of drie hoofdletters schrijft. Gelukkig hebben we die vrijheid, ook in de officiële registraties. Op CBG Familienamen vind je ook nog de varianten Van Den Berg en Van den berg. Dragers van die namen zijn er misschien zelfs trots op. Dat kan ook gelden voor andere kunstmatige spellingvarianten. Zo hebben we in Nederland de naam DHondt met twee hoofdletters, een zeldzame spellingvariant van Dhondt, met daarnaast ook D’Hondt, d’Hondt en D’hondt. 

En hoe worden deze namen gesorteerd?

Bij de D of bij de H? Is de d’ of D’ in deze namen eigenlijk een voorvoegsel? Bij sommigen mensen met deze naam wel, bij anderen niet, zo blijkt uit de Basisregistratie personen en de daarvan afgeleide inhoud van CBG Familienamen. Voorvoegsels worden altijd met een spatie gescheiden van de rest van de familienaam, waardoor er nog eens twee spellingen bij komen: d’ Hondt en D’ Hondt, meestal alfabetisch gerangschikt bij de H. Verwarring alom! Ook Franse en Italiaanse immigranten en hun afstammelingen met oorspronkelijke namen van het type d’Anjou of d’Ancona zullen deze perikelen herkennen.

Immigrantennamen

Immigranten uit landen met een ander schrift en hun nakomelingen kunnen ook met dit soort variatie te maken krijgen: zo kan één Arabische naam op verschillende manieren zijn omgezet in Nederlandse letters, met of zonder spatie en/of streepje erin. Nederlandse nakomelingen nemen die kunstmatige variatie verplicht over: een kind krijgt immers exact dezelfde familienaam als die van een van zijn ouders.

Chic maken van je naam

Dichter bij huis en op veel grotere schaal kennen we natuurlijk allemaal de y/ij-variatie. In onze handschriften bestond lange tijd maar één teken voor de ij. De y, een vreemde letter die we leerden kennen van andere talen en in leenwoorden, schreven we meestal met hetzelfde symbool. Onder invloed van de boekdrukkunst en later vooral de schrijfmachine moest er vroeg of laat een keuze worden gemaakt tussen ij en y. Voor gewone woorden werd dat in 1804 vastgelegd in officiële spelling-Siegenbeek. Maar voor namen was er meer vrijheid. Een eenmaal gemaakte keuze blijft echter daarna altijd van ouder op kind hetzelfde.

In de dagelijkse praktijk hoef je je natuurlijk niets aan te trekken van de officiële spelling van je naam: die vrijheid nam bijvoorbeeld de politicus Pim Fortuyn, die officieel Fortuijn heette. Schrijver Boudewijn Buch deed het andersom en ontleende zijn identiteit aan twee trotse puntjes op zijn achternaam.