Als je Bakker, De Haan of Kok heet, lijkt het aannemelijk dat je voorouder een bakker, kok of pluimveehandelaar was. Maar hoe kom je erachter of dit klopt? De familienamenbank van het CBG biedt uitkomst.

Het is een veelgehoord misverstand dat wij onze achternamen aan Napoleon te danken zouden hebben. Veel familienamen zijn tot ver in de Middeleeuwen te herleiden. Ze kunnen zijn afgeleid van een geografische naam, de naam van een boerderij of huis, of, inderdaad, een beroep.   

Ham, kip en kok

Een aptoniem is afgeleid van het Latijnse aptus (geschikt) en het Griekse onoma (naam). Het is een naam die past bij wat de naamdrager in het dagelijks leven doet, zoals een handelaar die Koopman heet. Maar het zegt niet altijd iets over hoe je voorouders de kost verdienden.

De familienaam De Haan kan een beroepsbijnaam zijn voor een hanenhouder of kippenboer, maar is in de eerste plaats mogelijk ontleend aan een huisnaam met de afbeelding van een haan in de gevel of op een uithangbord. De familienamen Van der Ham en Van den Ham zouden mogelijk ontleend kunnen zijn aan een herberg in Haarlem genaamd ’In de Westfaelsche Ham‘ met de afbeelding van een smakelijke ham in de gevelsteen. Was het een slager? Een ham kan ook een aangeslibt stuk land zijn...

Hoe kom je er nu achter wat de oorsprong van jouw familienaam is? De CBG Familienamenbank geeft van een groot deel van de 320.000 namen niet alleen het aantal en de verspreiding , maar ook een analyse en verklaring. Zo zie je dat ‘Zwart’ gerelateerd is aan de naam ‘Zwartbol’, wat erop kan duiden dat de eerste naamdrager een zwarte haardos of een donker uiterlijk had.

Serieus onderzoek

Er zijn namen die echt uit historische beroepen zijn ontstaan, of die toevalligerwijs mooi kloppen bij iemands huidige beroep; namen die een beroep in de weg zitten (architect Rothuizen bijvoorbeeld), en namen die tegen wil en dank in een kader worden geplaatst. Anno 2021 kun je dan denken aan weervrouw Diana Woei, uitvaartverzorger Edwin Kist of vogelwacht Martin Vink. Het blijft altijd belangrijk naamsoorsprong serieus te nemen en deze goed uit te zoeken (door een combinatie van stamboomonderzoek en CBG Familienamen), los van de moderne humoristische interpretatie. Hoe mooi die soms ook aansluit.