CBG weet raad: Waterloo aan de Berezina
11 mei 2017
Telefoon op schaar op kantoor, 1 december 1971. foto: Punt. Nationaal Archief / Collectie Anefo.
Hoe zoek ik mijn stamboom uit, waar vind ik relevante bronnen? Waar komt mijn familienaam vandaan, en wat voor werk deden mijn voorouders? Ons tijdschrift Gen.magazine geeft antwoord op dit soort vragen.
Altijd al een kijkje achter de schermen willen hebben bij onze onderzoeksafdeling? In de rubriek ‘CBG weet raad’ in Gen.magazine, het toonaangevende Nederlandse tijdschrift op het terrein van familiegeschiedenis, delen we praktijkvoorbeelden. In de laatste editie ging onze onderzoeker Martine Zoeteman-van Pelt op zoek naar Jan Gerritszn Jong, haar zoektocht verscheen eerder in Gen. en is nu ook online te lezen. Wat had de Hollandse visser met Waterloo te maken?
Door Martine Zoeteman-van Pelt
We kregen een brief van een CBG-Vriendin uit Rockanje, die vanwege haar leeftijd zelf niet zo vlot meer archieven bezoekt. Mevrouw had van iedereen in haar familie de levensloop kunnen nagaan, met uitzondering van de broer van haar betovergrootvader. Van deze Jan Gerritszn Jong wist ze alleen zijn doopinschrijving en dat hij in het Zaandamse ‘registre civique’ van 1811 vermeld stond als ‘pecheur’ (visser). Zouden wij onderzoek kunnen doen? ‘Jullie zijn mijn laatste hoop’, schreef ze. Zelf had ze geen internet.
In ons werk bij de sector Expertise is het belangrijk om goed in te schatten hoeveel ervaring vraagstellers hebben. Mevrouw had vroeger eigenlijk al bijna alles doorzocht, zo bleek uit haar brief, tot en met de lotingslijsten van Zaandam aan toe. Ik had weinig hoop dat we haar zouden kunnen helpen. Vooral omdat ik in WieWasWie wel de rest van het gezin vond, maar geen spoor van Jan Jong. Zelfs niet toen ik alle registers opentrok en zocht met wildcards en beginletters.
Natuurlijk kan er sprake zijn geweest van een slechte band, maar het was ook goed mogelijk dat Jan op zee verbleef of al overleden was toen zij trouwden
In combinatie met zijn beroep visser deed dit vermoeden dat Jan was overleden op zee of dat zijn identiteit niet bekend was toen zijn overlijdensakte werd opgemaakt. Bij de huwelijken van zijn broer en zusters kwam hij niet voor als getuige. Natuurlijk kan er sprake zijn geweest van een slechte band, maar het was ook goed mogelijk dat Jan op zee verbleef of al overleden was toen zij trouwden.
Ik stond op het punt om op te geven, al is het niet leuk om een factuur voor een uur tevergeefs zoeken te zenden. Maar… in haar brief vroeg mevrouw gekscherend of Jan Jong zijn Waterloo vond in de gelijknamige slag. Sinds kort is op internet de database ‘Nederlandse militairen in het leger van Napoleon’ beschikbaar. Via de naam Jong vond ik Jan niet, maar zoeken op geboorteplaats Durgerdam leverde een treffer op! De stamboekinschrijving van ‘Jean Gerrits de Jong’ bleek bovendien online beschikbaar bij de Service Historique de la Défense in het Franse Vincennes. Mevrouw was ontzettend blij met het resultaat, en was zo lief om dat nog even telefonisch te zeggen tegen mij.
De Slag bij Waterloo. De hertog van Wellington krijgt hier het bericht dat de Pruisische troepen te hulp komen. In dit groepsportret van de hoofdrolspelers staat Wellington, bevelhebber van de Brits-Nederlandse troepen, centraal. Linksvoor ligt de Nederlandse kroonprins, de latere Willem II, gewond op een brancard. Jan Willem Pieneman, 1824. Collectie Rijksmuseum
Wat er verder van Jan is geworden, blijft onduidelijk. Het regiment waarin hij diende, nam in 1812 deel aan Napoleons veldtocht naar Rusland. Van 26 tot 29 november 1812 vond de slag bij de Berezina plaats, waarbij Jans regiment zich opofferde om dekking te kunnen geven aan het terugtrekken van de Grande Armée van Napoleon. De kans bestaat dus dat Jean Gerrits de Jong zijn Waterloo vond aan de Berezina.