Familienamen spelen een belangrijke rol in stamboomonderzoek. Ze kunnen verwantschappen aanduiden en belangrijke historische informatie over de eigenaren van de naam bevatten. CBG familienamen bevat informatie over Nederlandse familienamen. Zoeken op naam geeft informatie over de betekenis en herkomst van de naam en de verspreiding van de naam over Nederland. Naamkundige Leendert Brouwer geeft een kijkje in de keuken van CBG Familienamen.

Tekst: Vera Weterings

CBG-naamkundige Leendert Brouwer was tijdens het Famillement 2018 in Leeuwarden aanwezig om specifieke vragen met betrekking tot familienamen te beantwoorden en mensen te informeren over hun familienaam. Hij hoopte daar zelf ook wijzer van te worden, want genealogen beschikken vaak over relevante informatie die in de familienamenbank nog niet is opgenomen. Zo sprak hij met de broers Gerrit en Klaas Slim uit Emmeloord die hem de curieuze ontstaansgeschiedenis van hun familienaam Slim voorlegden. Ze waren benieuwd of de naamkunde-expert op grond van hun documentatie de naam Slim nader kon verklaren. Tja, zonder achtergrondkennis zou je deze naam als een bijnaam voor een slimmerd kunnen beschouwen. Zo eenvoudig was het echter niet. Hoe moet dit raadsel worden opgelost? De broers breken er al tijden hun hoofd over en de expert kan helaas kon op die zondag in Leeuwarden ook niet direct het antwoord uit zijn mouw schudden. Brouwer is dieper in de kwestie gedoken en heeft allerlei puzzelstukjes bij elkaar gelegd.

De naam Slim werd in 1811 in Het Bildt in Friesland aangenomen door iemand wiens voorouders aldaar bekend waren met de initialen S.L.M. als achternaam, soms zelfs voluit geschreven als Esselem. Brouwer vond twee andere familienamen waarbij ook rekening wordt gehouden dat zij uit initialen kunnen voortkomen. Het gaat om de namen Efdé/Efdée en Abee, welke laatste naam ook werkelijk met de spellingsvarianten AB en A.B. voorkomt. Er is geopperd dat Efdé zou staan voor F.D., en dat dit de initialen zou betreffen van ene Freerk Dirks. Bij Abee/AB/A.B. wordt wel gedacht dat iemand zich ten tijde van de naamsaanneming daarmee geen raad wist en maar de eerste twee letters van het alfabet heeft gekozen. De periode van de naamsaanneming vond plaats toen de burgerlijke stand in 1811 in heel Nederland werd ingevoerd en ieders familienaam officieel werd vastgelegd. Personen die nog geen familienaam hadden, moesten er van keizer Napoleon een aannemen en laten vastleggen. Dat gebeurde in zogenoemde registers van naamsaanneming, die soms bewaard zijn.

Toch vindt Brouwer het niet waarschijnlijk dat bij Abee/AB/A.B. simpelweg is gekozen voor de eerste twee letters van het alfabet. Hij vermoedt dat de achternaam Abee een verfranste uitspraak van Abe is, de voornaam waaruit ook de familienaam Aben is voortgekomen. Men heeft deze naam vervolgens als A.B. verstaan en genoteerd. Terugkomend op het vraagstuk van de gebroeders Slim. Hoe moet S.L.M. dan worden geïnterpreteerd? Daar is nog geen zinnig antwoord op gevonden. Wel is sprake van een mogelijke toevalligheid, waarmee de naam Slim toch al eerder met de familie in verband kan worden gebracht dan anno 1811. Voorouders woonden op een boerderij die in de zestiende eeuw aan Heyman Scheyff had toebehoord, oftewel in modern Nederlands aan Heiman de Scheve. Nu is de oorspronkelijke betekenis van slim ook ‘scheef’, ‘schuin’, krom’, waaruit het Duitse woord schlimm zich ontwikkeld heeft tot de betekenis ‘slecht’, met de familienaam Schlimm. Toeval of misschien toch een zinspeling? Raadselachtig blijft het: mocht men veronderstellen dat deze familie gewoon altijd al Slim heeft geheten, een achternaam die inderdaad elders al voorkwam, waarom werd er dan S.L.M. of Esselem in de achttiende eeuw genoteerd?

CBG Familienamen staat open voor aanvullende kennis om de website continu uit te breiden. Feedback kan gestuurd worden naar familienamen@cbg.nl.