Het Amsterdam Roots Festival werd gisteren, zondag 8 juli, feestelijk afgesloten met Roots Open Air in het Oosterpark. Het CBG was samen met WieWasWie aanwezig op de bazaar om bezoekers kennis te laten maken met familiegeschiedenis. Ook hielden CBG-ers Rob van Drie en Vera Weterings workshops in het Context Palace tijdens de Rootszoekers Academy om bezoekers te helpen hun weg te vinden in de wondere wereld van (multicultureel) stamboomonderzoek. Een terugblik op het festival.

Tekst Vera Weterings

Het CBG werkte dit jaar voor het eerst samen met Amsterdam Roots Festival. Het festival biedt een podium aan artiesten die hun roots verkennen en hun verhaal vertellen via verschillende kunstvormen. Amsterdam Roots Festival bestaat al ruim 35 jaar en is een van de boeiendste, veelkleurige festivals in Nederland. Om de rijke, superdiverse roots van Nederlanders in beeld te brengen lanceerde het festival dit jaar samen met het CBG Rootszoekers, een platform op het snijvlak van stamboomonderzoek en interdisciplinaire storytelling. Het programma werd vorige week maandag, officieel geopend in Pakhuis de Zwijger met de eerste editie van Rootszoekers Represent, de Sterke Vrouwen Editie. Het was een avond vol aangrijpende en inspirerende verhalen en performances, waarbij onder andere CBG-onderzoeker Martine Zoeteman-van Pelt haar tips deelde met betrekking tot stamboomonderzoek naar buitenlandse voorouders aan de hand van voorbeelden uit Verborgen verleden.

Roots Open Air

Gisteren werd Amsterdam Roots Festival feestelijk afgesloten met Roots Open Air. Het Oosterpark in Amsterdam werd omgetoverd tot een paradijs van muziek, urban dance en circus uit de hele wereld. Daarnaast was er speciale aandacht voor kinderen met diverse voorstellingen en workshops. Naast lekker eten en mooie producten op de Bazaar was ook CBG en WieWasWie van de partij om mensen kennis te laten maken met de fascinerende wereld van stamboomonderzoek. Daarnaast was er ruimte voor bezinning en verdieping in het Context Palace waar interviews, gesprekken en workshops bezoekers inspireerden hun horizon te verbreden bij de Rootszoekers Academy.

Sterke Vrouwen

Dit jaar was er in de programmering extra veel ruimte voor het vrouwelijke perspectief in de kunst. In onze geglobaliseerde wereld is identiteit een hybride gegeven geworden, opgemaakt uit elementen van culturen van over de hele wereld. Al deze indrukken en invloeden samen bepalen je identiteit en kijk op de wereld. Voor kunstenaars en artiesten is dit een belangrijke bron van inspiratie. Het levert bijzondere verhalen op, die herkenbaar kunnen zijn of juist nieuw inzicht kunnen geven. Belangrijk om te delen dus, maar niet alleen voor de professionals! Elk jaar staat een verbindend thema centraal dat van alle culturen en tijden is. Dit jaar stond Rootszoekers in het teken van Sterke Vrouwen: kleurrijke, moedige vrouwelijke voorouders die de (familie)geschiedenis een beslissende wending hebben gegeven.

Rootszoekers Academy

Tijdens de Rootszoekers Academy konden festivalbezoekers aan de hand van workshops, lezingen en DIY-sessies onder begeleiding hun weg vinden in de wonderlijke wereld van (multicultureel) stamboomonderzoek. Zo gaf Asian Persuasion een dansvoorstelling over familiebagage uit een Aziatisch koloniaal verleden, vertelden jonge artiesten van Poetry Circles over het dagelijks leven in de stad en organiseerde DIPSAUS een live radio podcast met interviews met artiesten, akoestische sessies en spoken word-intermezzi.

DNA en genealogie

Tijdens de DNA en genealogie onderzoeksworkshop liet CBG-er Rob van Drie de festivalgangers kennis maken met de zeven pijlers van de genealogie en DNA-onderzoek. Aan de hand van zeven simpele stappen liet hij zien hoe je als beginnend stamboomonderzoeker online én offline je weg vindt in historische bronnen en onderzoeksresultaten. De kwaliteit van stamboomonderzoek verschilt immers sterk. Er zijn onderzoekers die nauwkeurig informatie verzamelen en betrouwbare stambomen maken, en onderzoekers die zonder controle lukraak gegevens kopiëren.

Stamboomonderzoekers werken op ongeveer dezelfde manier als historici. Je stelt een bepaalde vraag, doet oriënterend onderzoek, vervolgens bronnenonderzoek, verwerkt de gevonden informatie en komt tot een conclusie, waarin je de beginvraag beantwoordt. Door de nadruk op het kritisch bestuderen van de bronnen en het systematisch verwerken van de gegevens staat dit bekend als de ‘kritische genealogische methode’. Goed stamboomonderzoek is gebaseerd op de volgende zaken: de voorbereiding, een kritische houding, de bronverantwoording, een goede bewijsvoering, respect voor privacy, aandacht voor auteursrecht en het delen van je onderzoeksresultaten. Dit zijn de ‘zeven pijlers’ van het stamboomonderzoek. Zij volgen stap voor stap de handelingen die je uit moet voeren. Dit wordt ook wel de methodiek van het onderzoek genoemd.

Die methodiek kun je altijd gebruiken of jouw voorouders nou uit Nederland of het buitenland afkomstig zijn. Nederland heeft zo'n zeventien miljoen inwoners, waarvan 3,6 miljoen met een migratieachtergrond. Diverse verenigingen bieden hulp bij onderzoek naar voorouders in het buitenland, zoals bijvoorbeeld de Stichting voor Surinaamse Genealogie of de Indische Genealogische Vereniging. Van Drie demonstreerde hoe je bijvoorbeeld onderzoek kunt doen naar voorouders uit Ghana en informatie kunt halen uit de volkstelling die daar in 1984 is gehouden.

Behalve de zeven pijlers ging Van Drie tijdens zijn workshop ook in op DNA-onderzoek en genealogie. DNA-onderzoek staat nog in de kinderschoenen, maar is sterk in opkomst. Het wint snel aan populariteit en verwerft zich een plek als gereedschap bij genealogisch onderzoek, in combinatie met het traditionele papieren onderzoek. Het publiek heeft behoefte aan informatie over dit onderwerp, daarom ging Van Drie tijdens zijn workshop in op vragen als: wat levert het eigenlijk op? Hoe combineert dit met papieren onderzoek? Wat kunnen we verwachten van de toekomst van DNA-genealogie? Wat zijn de kansen, maar ook de valkuilen van een DNA-test? De antwoorden op die vragen zijn ook na te lezen in de thema-pagina ‘DNA en familiegeschiedenis’ op onze website.

Genealogie meets storytelling

Verder gaf CBG-er Vera Weterings die middag een workshop over storytelling, want genealogie bedrijven is één ding, maar het resultaat vervolgens op een aantrekkelijke manier opschrijven iets heel anders. Tijdens de workshop leerde ze festivalgangers de drie basisingrediënten van storytelling: hoofdpersoon, conflict en incident en hoe je tegenstellingen in jouw familiegeschiedenis kunt gebruiken in jouw verhaal. Hiervoor nam ze de markante tegenstellingen in de familiegeschiedenis van Jörgen Raymann als voorbeeld: aan de ene kant waren zijn voorouders slaafgemaakten en aan de andere kant beheerden zij zelf een plantage.

In het videofragment van Verborgen verleden was te zien dat Jörgen trots was op zijn betovergrootmoeder Alwina Maria en haar moeder Jetta. Allebei werkten ze als slaafgemaakten op de plantage Jagtlust. Alwina kreeg op haar vijftiende de vrijheid toen in 1863 de slavernij werd afgeschaft. Ze trouwde met Pieter Marius Nahar, wiens voormoeder Frederika ook een slaafgemaakte was. Zij was eigendom van Theodorus Nahar. Waar Alwina eerder werkte op een plantage beheerde ze later met Pieter samen zelf een plantage die werd bewerkt door contractarbeiders uit India en Java.

Daarnaast gaf Weterings  die middag een aantal tips met betrekking tot de focus van het onderwerp, de lezer en de vorm van storytelling. Ook liet ze de aanwezigen een schrijfoefening doen om hen bewuster te maken van de informatie die ze al over hun voorouders hebben en de (vele) vragen die zij nog kunnen stellen om de stamboom verder aan te kleden met mooie verhalen. Tijdens familiehistorisch-onderzoek kun je immers de meest bijzondere verhalen aantreffen. Woningbladen en bevolkingsregisters geven informatie over de woonomstandigheden van jouw voorouders. Politiebladen geven een inkijkje in het criminele verleden van jouw familie. Notarisarchieven vertellen over de gekste dingen van burenruzies tot woningverkoop en van erfenissen met complete inboedelbeschrijvingen tot vechtscheidingen. Daarnaast kunnen nog levende familieleden informatie geven met behulp van interviews, ook wel oral history genoemd. Verder kun je natuurlijk op zoek gaan naar foto’s op zolder of bijvoorbeeld dagboeken of plaatjesalbums van tijdgenoten proberen te achterhalen. Hoe goed je ook zoekt, er zullen altijd vragen onbeantwoord blijven.

Rootszoekers masterclass

Na alle inspirerende sessies tijdens Rootszoekers Represent, de Sterke Vrouwen Editie en de Rootszoekers Academy op Roots Open Air kun je zelf verder aan de slag met jouw familiegeschiedenis. Heb jij een mysterie in je familiegeschiedenis  dat je wilt ontrafelen? Heb jij een sterke vrouw in de familie die jouw familiegeschiedenis een beslissende wending heeft gegeven? Heb je wel eens gedacht om je roots eens goed uit te zoeken, maar wist je niet zo goed waar te beginnen? Lijkt het je leuk om dit verhaal professioneel aan te pakken met een team van storytelling coaches? Maak een pitch waarin je schrijft, zingt of vertelt waarom je jouw verhaal wilt vertellen. Wat motiveert jou om te gaan rootszoeken? Welke vragen leven bij jou? En in welke storytelling disciplines zou jij je graag willen ontwikkelen. Schrijf een tekst van maximaal één A4 of maak een video of audiofragment van maximaal drie minuten en meld je aan voor 15 augustus via de website van Amsterdam Roots. Je maakt dan kans om onder begeleiding van een CBG-stamboomcoach de archieven in te duiken en jouw geschiedenis tot leven te wekken. Daarnaast zal een storytelling coach je tijdens jouw zoektocht begeleiden om alle informatie om te vormen tot een goed verhaal. De masterclass is bedoeld voor mensen die hun stem willen vinden (storytelling) en de stem van hun voorouders (stamboomonderzoek).

Het idee achter de Rootszoekers masterclass is ontstaan naar aanleiding van het artikel ‘Nieuw licht op het slavernijverleden. Van een wit naar een zwart perspectief’ van Rutger van der Hoeven in De Groene Amsterdammer. In dit stuk breken onderzoekers een lans om meer middelen beschikbaar te maken voor familiegeschiedenisonderzoek. 'Vanuit persoonlijke geschiedenissen kijk je immers anders naar de grote historische gebeurtenissen en blijkt alles veel genuanceerder te liggen dan in de media wordt geschetst,' aldus initiatiefnemer en content manager van Rootszoekers Erika Sprey. 'Met de masterclass hopen we dat mensen van binnenuit naar de geschiedenis kijken en anderen interesseren met hun verhalen.'