We hebben in Nederland een aantal familienamen in de buurt van Pinksteren. Dat zijn Pinkster, Van Pinxteren, Pinxt, Pinxten, Van Pinxten, Pinxter, Pinksterboer en Pinxterhuis. Dan hebben we nog een Duitse Nederlander met de naam Pfingsten en nog iemand met de naam Pentecost. Hoe zit het met de herkomst van deze namen? Onze naamkundige Leendert Brouwer geeft uitleg.

Bij Van Pinxteren kun je vanwege het voorzetsel ‘van’ inderdaad een plaatsnaam veronderstellen, maar hoewel een gedetailleerd aardrijkskundig woordenboek een gehucht genaamd Pinksteren in de gemeente Tilburg vermeldt, kunnen we daar verder niets over vinden. Deze naamvorm is overigens in Den Bosch geconcentreerd en vermeldingen van de achternaam hebben we al in het veertiende-eeuwse Zwolle aangetroffen (zie CBG Familienamen). Van Pinksteren zou eventueel van een huisnaam kunnen zijn afgeleid, maar een huisnaam Pinksteren kennen we niet en ook heeft het bekende overzichtswerk van Van Lennep & Ter Gouw uit de 19de eeuw er geen.

Bij achternamen in relatie met bepaalde dagen of perioden kan sprake zijn van vondelingen. Zo is de naam Sprokkel te danken aan vondst in de Sprokkelmaand februari en zo kreeg Karel Borro deze namen omdat hij op 4 november werd gevonden, de kerkelijke feestdag ter ere van de Italiaanse heilige Carlo Borromeo of Carolus Borromeus (1538-1584). Het vondelingenmotief geldt mogelijk ook voor namen als Zondag, Zomermaand en Herfst. Heel andere namen zijn echter de namen Pinkster en Pinxten. De Groningse naam Pinkster blijkt uit Pinksterboer te zijn ontstaan en deze naam wordt wel in verband gebracht met de pinksternakel of pinksterwortel (pastinaca sativa), een witte peen die in de veenkoloniën werd geteeld. Pinksterboer zou dan een equivalent van Wortelboer zijn, een naam die eveneens uit deze streek komt. Men kan tevens een relatie tussen Pinkster(boer) en de Drentse naam Pinxterhuis veronderstellen. De Limburgse namen Pinxt en Pinxten zouden patroniemen kunnen zijn bij een voornaam Pinxt, die evenwel met de feestdag in verband staat omdat de voornaam onthult dat Pinxt op Pinksterdag was geboren.

Verwarrend is echter de naamvorm Van Pinxten in Sint-Michielsgestel: is dat een variant van Van Pinxteren of van Pinxten? De genealogie moet nog veel geheimen ontraadselen!