Regionaal bewustzijn of gemak?

Tekst: Vera Weterings, met dank aan Leendert Brouwer

Familienamen spelen een belangrijke rol in stamboomonderzoek. Ze kunnen verwantschappen aanduiden en belangrijke historische informatie over de eigenaren van de naam bevatten. CBG familienamen bevat informatie over Nederlandse familienamen. Zoeken op naam geeft informatie over de betekenis en herkomst van de naam en de verspreiding van de naam over Nederland. Afgelopen week besteedde Taalpost, de nieuwsbrief voor taalliefhebbers, van Onze Taal aandacht aan de blog ‘Waarom noemden Friezen zich De Vries?’ op de blog Vernoeming. CBG Familienamen werd gebruikt om de vraag te beantwoorden.

Op CBG Familienamen is op twee kaarten te zien wat de verspreiding van het aantal naamdragers is van een bepaalde naam per gemeente in 2007 en 1947. Voor de achternaam ‘De Vries’ is duidelijk te zien dat de naam vooral in Friesland voorkomt.

De familienaam ‘De Vries’ identificeert een Fries, een persoon afkomstig uit Friesland of iemand met Friese wortels. In de vroege middeleeuwen duidde de volksnaam degenen aan die in de gehele kuststrook woonden, in het gebied dat als Frisia of Fresia bekend stond, van Wezer tot Zwin. Pas in de elfde eeuw kwam de naam Holland in zwang voor het Westfriese deel dat nu globaal de provincies Zuid- en Noord-Holland omvat, van Vlie tot Maas.

Het is opvallend dat deze naam ten tijde van de naamsaanneming onder het bewind van de Fransen in 1811-1812 massaal door inwoners van Friesland is aangenomen. Een gebaar van regionaal bewustzijn of uit gemak?