Een geschiedenis van antirevolutionairen en voorname lieden

Erik van Muiswinkel studeerde Nederlandse taal en letterkunde en brak in 1985 door als cabaretier. Eerst in het theater, later ook op radio en televisie. Grote bekendheid kreeg hij door het televisieprogramma Kopspijkers. In deze aflevering van Verborgen verleden komt hij meer te weten over zijn politiek geëngageerde voorouders.

Erik van Muiswinkel herkent in verschillende takken van zijn familie dingen van zichzelf. Kijkend naar de foto’s van familieleden valt hem op dat veel van hen, net als Erik zelf, naar buiten traden, hun verhaal kwijt wilden en zich durfden te uiten in politiek-sociale kwesties.  

Zo maken we in de uitzending kennis met Eriks betovergrootvader van moederskant, Jan van Andel. Als echte gereformeerde onderwijsman mengde hij zich in de tweede Schoolstrijd. Zijn zoon Jan van Andel was op zijn eigen manier met schoolvernieuwing bezig en publiceerde hier een boekje over. In deze aflevering van Andere Tijden wordt aandacht besteed aan de Schoolstrijd.

Gereformeerde redenaars

Dan is er de antirevolutionair Jacob Adriaan de Wilde, Eriks overgrootvader van moederskant. In zijn lange politieke carrière was hij Tweede Kamerlid en tijdens de Tweede Wereldoorlog minister van Financiën. Overgrootvader aan vaderskant, dominee Sikkel, eveneens een antirevolutionair, mengde zich via de Schrift in de sociale kwestie. Deze ‘redenaar’ verklaart voor Erik veel over zijn grootmoeder Jeanne Sikkel, en daarmee ook over zichzelf.  

Deze Jeanne Sikkel is mogelijk ook beïnvloed door haar zwager, Pieter Sjoerds Gerbrandy, die tijdens de Tweede Wereldoorlog als minister-president van Nederland de oorlogskabinetten in Londen leidde. Jeanne woonde na het overlijden van haar moeder een tijdje bij haar zus en zwager in. Zoals je op de gezinskaart uit het Stadsarchief Amsterdam kunt zien, woonde het echtpaar Gerbrandy-Sikkel begin jaren dertig van de twintigste eeuw in de Brahmsstraat 26 te Amsterdam. Oma Jeanne was tot haar huwelijk verpleegster. Via WieWasWie vind je meerdere inschrijvingen in het bevolkingsregister, zoals deze in het Gasthuis der Nederlandse Vereniging tegen vallende ziekte aan de Overtoom 363. Klik op ‘naar bron’ om de scan te bekijken.

Vooraanstaande Nederlanders golden als onderpand

Gijzelaars

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd minister De Wilde gevangengenomen in Haaren. In het Grootseminarie Haerendael te Haaren en het nabijgelegen Kleinseminarie Beekvliet te Sint-Michielsgestel werden in mei 1942 honderden vooraanstaande Nederlanders die als anti-Duits bekend stonden geïnterneerd. Zij golden als onderpand; zolang de Nederlandse bevolking gehoorzaamde aan de bezetter, werden ze goed behandeld. Maar bij verzetsacties in het land werden als vergelding onschuldige gijzelaars geëxecuteerd. In de uitzending zien we een voorval waarbij Eriks overgrootvader Jacob Adriaan de Wilde onderhandelde om het aantal te executeren gijzelaars omlaag te krijgen.

Over de internering van de Nederlandse bestuurders en intellectuelen in Sint-Michielsgestel is een aflevering van Andere Tijden gemaakt. De aflevering en achtergrondinformatie zijn te vinden via deze link. Op onze themapagina vind je uitvoerige informatie over de mogelijkheden tot onderzoek naar familieleden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Voorname afkomst

Erik van Muiswinkel is geïnteresseerd in de voorname familie De Wilde. In Tholen volgen we aan de hand van een aantal huwelijksakten de familielijn terug in de tijd. Daarbij blijkt dat de vader van Jacob Adriaan zich opwerkte van bakker tot dagbladschrijver en gemeentesecretaris. Verder terug waren de De Wildes vooral een geslacht van landbouwers.

Jacob Adriaans vrouw, overgrootmoeder Adriana Maria Kuijpers, kwam wel uit een familie met enig aanzien. De afstammingslijn terug in de tijd volgend komen we via schouten en schepenen uit in de dertiende eeuw bij heer Jan I (‘de Sterke’) van Arkel en zijn vader, heer Herbaren van der Lede (c. 1205 - voor 1251).