Op zoek naar geluk, avontuur … en kaasfondue

In hoeverre kun je je eigen behoefte steeds op zoek te gaan naar avontuur, naar het betere, maar ook naar het spirituele verklaren uit je stamboom? Daan Schuurmans komt er in deze aflevering van Verborgen verleden achter. Hoe een onderzoek naar Zuid-Afrikaanse goudzoekers, de Zusters der Liefde in Tilburg en een Zwitserse soldaat die te voet naar Nederland kwam veel kan verduidelijken.

Aan het begin van de vierde uitzending van Verborgen verleden van dit seizoen vertelt acteur en presentator Daan Schuurmans een paar verhalen die in zijn familie de ronde doen. Zo is zijn grootmoeder van vaderskant, Maria Sophia Hendrika Halsema, al heel jong overleden, zodat hij haar nooit gekend heeft. Zijn betovergrootmoeder Wilhelmina Christina van Dijk was een stevige vrouw die naar verluidt ossen mende in Afrika. Toen ze de weeën voelde komen zou ze van de kar zijn gesprongen om achter een steen te bevallen van Daans overgrootvader Willem van der Linden. Daan wil graag meer te weten komen over beide vrouwen. “Er zit altijd iets onverklaarbaars in jezelf. Misschien dat dingen nu op zijn plek vallen”, zegt hij hierover.

Liefdezuster

Als eerste stap in zijn zoektocht ontmoet Daan in Amsterdam Stadsarchiefmedewerker Harmen Snel, die hem uit de doeken doet waar de ouders van zijn vader elkaar waarschijnlijk hebben ontmoet. Er is echter nog meer te vertellen over de jonggestorven oma Halsema, maar daarvoor moet Daan naar Tilburg. In het gebouw van de congregatie van de Zusters van Liefde ontmoet hij zuster Mariëtte, die hem vertelt dat zijn oma in 1934 haar intrede heeft gedaan in het klooster. Het religieuze leven bleek echter niets voor haar, en ze keerde snel terug naar Amsterdam.

De congregatie van de Zusters van Liefde van Onze Lieve Vrouwe Moeder van Barmhartigheid is in 1832 gesticht door de Tilburgse pastoor Joannes Zwijsen, om in de noden van zijn parochie ’t Heike te voorzien. Begonnen als zuivere onderwijscongregatie, richtte ze zich in de loop der tijd ook op ziekenverpleging, bejaardenzorg, maatschappelijk werk en pastorale zorg. Al snel kreeg ze meerdere vestigingen. Als je op een gezinskaart van een van je voormoeders als beroep ‘Liefdezuster’ ziet staan, is de kans groot dat ze deel uitmaakte van de congregatie. Op de website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) vind je meer informatie over de Zusters van Liefde.

“Er zit altijd iets onverklaarbaars in jezelf. Misschien dat dingen nu op zijn plek vallen”

Daan is blij met deze informatie over zijn grootmoeder. Zij hield veel van het leven, zijn opa werd verscheurd door het verdriet over zijn jong overleden echtgenote. Het verklaart de combinatie van lichtvoetigheid en zwaarmoedigheid die hij bij zichzelf waarneemt.

Doodsoorzaak

In de uitzending zie je Daan een briefje vasthouden waarop het overlijden van oma Halsema staat genoteerd. Dit is geen overlijdensakte, maar een zogenoemd ‘doodsbriefje’, waar in tegenstelling tot in de akte de doodsoorzaak op staat vermeld. Helaas zijn maar weinig van deze briefjes bewaard gebleven. Het BHIC heeft er inmiddels een aantal op zijn website gezet. Meer informatie over de briefjes vind je onder het kopje ‘Overlijden’ op onze themapagina Ziekte en gezondheid.

Razzia

Het volgende terugkerende thema in het leven van Daans voorouders is de Tweede Wereldoorlog. De Rotterdamse historicus Ferrie Weeda vertelt Daan dat zijn beide overgrootouders slachtoffer zijn geworden van de vele bombardementen die zowel door de Duitsers als door de geallieerden op Rotterdam zijn uitgevoerd. Daarnaast is Daans opa Adrianus van der Linden tijdens de grote Rotterdamse razzia opgepakt en tewerkgesteld in Duitsland. Wil je weten hoe je meer te weten kunt komen over het lot van jouw voorouders tijdens de oorlog? Lees dan onze themapagina De Tweede Wereldoorlog, en raadpleeg de zeer uitgebreide database Oorlogsbronnen.

Landverhuizers

En dan de ossenkarren. Daan brengt een bezoek aan het Nationaal Archief, waar medewerker Eline Wildebeest hem de reden laat zien waarom zijn voorouder Hendrik van der Linden en zijn stoere vrouw Wilhelmina Christina van Dijk (kortstondig) in Zuid-Afrika woonden: in de zogenoemde staat der landverhuizers staat aangegeven: ‘Verbetering positie’. En zij waren niet de enigen op zoek naar een beter leven. De Nederlandse kolonie aan Kaap de Goede Hoop werd in 1652 gesticht als verversingsplaats voor VOC-schepen die onderweg waren naar Nederlands-Indië. In de loop van de eeuwen zijn er diverse groepen Nederlandse kolonisten gaan wonen, maar tot 1940 bleef het bij kleine aantallen. Weet je of heb je het vermoeden dat ook leden uit jouw familie naar Zuid-Afrika zijn geëmigreerd? Lees dan hoe je hun verhalen kunt achterhalen op onze themapagina Emigratie.

Huursoldaten

Aan het slot van de aflevering komt een van de militaire voorouders van Daan aan bod. In zijn kwartierstaat komen meerdere soldaten en officieren voor, maar de interessantste is wel Johannes Burki, die grenadier was in het Staatse leger. Meer informatie over hoe je kunt zoeken naar militairen in dat leger vind je via de Zoekhulp van het Nationaal Archief. Het Staatse leger was het eerste beroepsleger van ons land, ontstaan bij de geboorte van de Republiek en voor de helft opgebouwd uit buitenlandse huursoldaten. Johannes Burki maakte deel uit van het Zwitserse regiment. Dat legt het laatste puzzelstukje uit Daans stamboom op zijn plaats: waar toch die enorme voorliefde van kaasfondue vandaan komt …

Daan kijkt tevreden terug op zijn zoektocht. “Ik denk dat ik me nu meer ‘Daan’ voel”, zegt hij. “Dat komt doordat je al die verhalen hebt gehoord. Die zijn allemaal een deel van mij.”