In het Malthezerhuis te Utrecht overhandigde op 11 mei jongstleden de voorzitter van de Stichting Uitgave Nederland’s Adelsboek (SUNA) Tom Versélewel de Witt Hamer het nieuwe deel van Nederland’s Adelsboek aan CBG-directeur Hélène Oppatja. Adel staat de laatste decennia in de belangstelling, maar zijn politieke rol is niet meer. Het is een sociale groep waarvan de leden elkaar nog weten te vinden om herinneringen, familiegeschiedenis, met elkaar uit te wisselen.

Het CBG heeft in 2014 de geroemde reeks overgedragen aan SUNA. Het is het eerste deel in de zogenoemde état présent-reeks, die de nu levende leden van de Nederlandse adel beschrijft. Vanwege de komst van de AVG in 2018 is er een nieuwe manier van werken gehanteerd waarbij vrijwilligers van de SUNA met vaste contactpersonen uit de betreffende families hun gegevens verzamelen.

Unieke casussen

Afgezien van de aangetrouwde leden van het Koninklijk Huis komt toelating tot de Nederlandse adel bijna nooit voor. Er zijn drie formele toelatingsprocedures. Verheffing (‘je wordt het’), erkenning (‘eigenlijk was je het al, maar nu wordt het erkend’) of inlijving (‘je was van buitenlandse adel, maar nu hoor je bij ons’). In dit deel zijn de opnames van de families Lauta van Aysma (adelserkenning 2022) en een lid van de familie De Bourbon de Parme (2018) nieuw.

De overdracht van het adelsdiploma Lauta van Aysma is in 2022 in het nieuws geweest. Jonkheer Frans Lauta van Aysma (Geleen 1945) stamt samen met zijn dochter Miranda (jonkvrouw) af van de familie Van Aysma die in 1825 erkend was te behoren tot de Nederlandse adel. Zijn voorvader was echter geboren uit een tweede huwelijk. Diens drie halfbroers uit de eerste echt werden wel door de koning erkend, maar voor hemzelf en zijn nageslacht kwam het er bijna tweehonderd jaar niet van.

De casus De Bourbon de Parme kwam al in 2018 in het nieuws. Hugo Klynstra (1997) procedeerde met zijn moeder Brigitte Klynstra om een naamswijziging in de naam De Bourbon de Parme. Prins Carlos Javier Bernardo, prins de Bourbon de Parme, biologische vader van Klynstra en sinds 1996 behorend tot de Nederlandse adel, maakte bezwaar. Dit werd ongegrond verklaard. Dat had tot gevolg dat Klynstra volgens het Nederlands adelsrecht per 3 mei 2018 behalve de naam ook de daarbij behorende titel prins en het predicaat zijne koninklijke hoogheid mocht gaan voeren. Volgens de Wet op de adeldom horen sinds 1994 namelijk ook de buiten het huwelijk geboren kinderen bij de adellijke familie. Dit betekent echter niet dat de jonge prins ook op de Bourbontroon kan komen, want deze monarchie hanteert al eeuwen de regel dat alleen wettige (dus staande huwelijk) nakomelingen kunnen opvolgen. De Bourbon-stamreeks loopt bewijsbaar terug tot de zevende eeuw, maar staat niet in dit deeltje.

De aard van de huidige adel

Het discours rondom het nut en de rol van de adel stamt al uit het Verlichtingsdenken van de achttiende eeuw. In 1848 viel door de grondwetsherziening de politieke invloed van de adel weg. De stand werd afgeschaft, maar de wettelijke erkenning van de groep en het milieu bleef. Adel herkent elkaar, trouwt nog regelmatig onderling en heeft een eigen manier van doen die vaak - bijvoorbeeld via landgoedbeheer - sterk met het verleden is verweven. Tijdens de presentatie van het Adelsboek duidden socioloog Kees Bruin en cultureel antropoloog Yme Kuiper het fenomeen adel dan ook als een herinneringscultuur. Daarbij blijkt Nederland’s Adelsboek een handig kompas te zijn.