Door samenwerking tussen het Nationaal Archief en het CBG kan een belangrijk oorlogsarchief grotendeels online toegankelijk worden gemaakt. Het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis heeft de gegevens uit de collectie Arbeidsinzet gelegd naast het Nationaal Register van Overledenen. Hierdoor werd het mogelijk om de privacy van mensen die nog in leven zijn te waarborgen en hen online niet vindbaar te maken.

Deze collectie bevat informatie over honderdduizenden Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid in Duitsland verrichtten, beter bekend als de Arbeitseinsatz of arbeidsinzet.

Meer dan 1,2 miljoen namen

Samen met vrijwilligers heeft het Nationaal Archief de afgelopen twee jaar hard gewerkt om de collectie Arbeidsinzet (toegang 2.19.323) uit het Oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis te digitaliseren en op naam doorzoekbaar te maken. In totaal zijn er meer dan 1,2 miljoen namen ingevoerd. Eén naam komt gemiddeld drie keer in de collectie voor verspreid over meerdere documenten. De spelling van deze namen is daarnaast sterk verduitst. Het Nationaal Archief biedt in de namenindex van de collectie Arbeidsinzet daarom voor het eerst persoonsreconstructies aan, zowel binnen de dataset door een koppeling tussen verschillende persoonsvermeldingen als buiten de dataset door een match met het Nationaal Register van Overledenen van het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis.

De collectie bevat alleen informatie over Nederlanders die in Duitsland verbleven. Ook staan dan de bijhorende scans online die informatie kunnen bevatten over de werkgevers, (tijdelijke) verblijfplaatsen, geboortes, huwelijken, scheidingen en grafligging. Vanwege privacywetgeving is het alleen mogelijk om informatie te vinden over mensen die overleden zijn.

De Arbeitseinsatz

In de Tweede Wereldoorlog had vrijwel elk Nederlands gezin te maken met (dwang)arbeid voor de Duitse bezetter. Sommige mensen vertrokken vrijwillig naar Duitsland. Vele anderen werden daartoe gedwongen. Tijdens de razzia van Rotterdam in november 1944 werden er bijvoorbeeld 50.000 mannen afgevoerd en bij een razzia in Den Haag 13.000. In totaal werkten er meer dan een half miljoen Nederlanders in Duitsland en door Duitsland bezette gebieden. Zij moesten de arbeidsplaatsen van Duitsers overnemen die waren opgeroepen voor het leger. Zo’n 27.000 Nederlandse tewerkgestelden kwamen om.

Matching

Het CBG | Centrum voor familiegeschiedenis is beheerder van het Nationaal Register van Overledenen (NRO), dat bestaat uit de persoonskaarten uit de periode 1938 – oktober 1994, en de digitale opvolger van het papieren systeem: de persoonslijsten uit de Gemeentelijke Basis Administratie en de opvolgende Basis Registratie Personen, vanaf oktober 1994 tot heden. Door gegevens uit het NRO naast datasets van archieven te leggen, kan vastgesteld worden wie inmiddels is overleden. Vervolgens kan de informatie binnen de geldende wetgeving worden vrijgegeven.

De datamanagers van het CBG matchten de collectie van het Nationaal Archief op het NRO. Het betrof zo’n 1 miljoen persoonsvermeldingen. Daarvn kon ongeveer 52% na matching worden vrijgegeven. De matching vond plaats op basis van data, maar er komt ook ‘handwerk’ bij kijken, de zogenaamde fuzzy matching, waarbij CBG-specialisten op basis van bijna-matches vanwege bijvoorbeeld verhaspelingen of spelfouten een afweging maken. Geëmigreerde van vóór 1-10-1994 vallen buiten het bestand, evenals oorlogsslachtoffers die in Duitsland zijn overleden of vermoord.