De uitzending van Verborgen Verleden met presentatrice Bridget Maasland focust op (gebroken) liefde en avontuur. Met uitzondering van wat flarden van verhalen, weet ze nog maar weinig over haar voorouders. Daarom is Bridget benieuwd wat er allemaal boven water zal komen. Dat het daarbij ook om pijnlijke zaken kan gaan, vindt ze geen probleem.

Wanneer je besluit om je te verdiepen in je familiegeschiedenis, is het belangrijk om te beseffen dat je daarbij ook op pijnlijke en emotionele informatie kan stuiten. Het is zaak om daar op de juiste manier mee om te gaan. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor eventuele nog in leven zijnde afstammelingen van de persoon of personen waarop de informatie betrekking heeft. Met name wanneer nabestaanden gekwetst kunnen worden, is het belangrijk om terughoudend te zijn met het publiceren van pijnlijke en emotionele familieverhalen.

Transgenerationeel trauma

Uit het door CBG-onderzoeker Maarten van Bourgondiën verrichte onderzoek werd duidelijk dat er onder de meest recente generaties van Bridgets voorouders veel echtscheidingen voorkomen. Zo groeiden haar moeder en oma van moederskant op in gezinnen waar de liefde van de ouders zodanig onder druk kwam te staan dat de huwelijken uiteindelijk in echtscheidingen eindigden.

In de uitzending beseft Bridget dat de daarmee verbonden negatieve ervaringen meerdere generaties kunnen doorwerken. Dat wordt ook wel intergenerationeel trauma en transgenerationeel trauma genoemd. In het eerste geval vindt de overdracht plaats tussen twee opeenvolgende generaties (zoals ouder en kind), in het tweede geval is er sprake van overdracht over meerdere generaties.

De aandacht voor de psychologische en emotionele impact van gebeurtenissen in je familiegeschiedenis is een relatief nieuwe ontwikkeling. In het decembernummer van Gen.magazine uit 2024 verscheen hierover een artikel van Deirdre Enthoven, getiteld ‘Generationeel trauma: voer voor onderzoekers?’. En voor het project Our HERitage, waarbij onderzoek wordt gedaan naar Caribische voormoeders, is voor de deelnemers een sociaal professional in de arm genomen. De ervaring leerde namelijk dat bij dergelijk onderzoek intergenerationeel trauma of andere emoties naar boven kunnen komen.

Voor meer informatie over intergenerationeel en transgenerationeel trauma kun je onder andere terecht op de themapagina ‘Generaties en trauma’ van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. Dit instituut werd in 2007 opgericht op initiatief van de Stichting Centrum ’45, en biedt op haar website onder het kopje ‘Kennis’ relevante informatie aan .

Onwettige kinderen

Een tweede punt dat uit het onderzoek van het CBG naar voren kwam, waren de onwettige kinderen in het voorgeslacht van Bridget. Dergelijke vondsten kunnen interessante verhalen opleveren, maar zijn niet uitzonderlijk. In vrijwel iedere stamboom duiken op den duur wel een of meer onwettige kinderen op.

De maatschappelijke acceptatie en de wet- en regelgeving met betrekking tot onwettige kinderen kan per periode en regio behoorlijk verschillen. Wil je daar meer over weten, dan zul je voor de periode voor 1800 vooral moeten spitten in de archieven van lokale en regionale overheden. Pas in de negentiende eeuw komen er voor het eerst landelijk geldende regels en wetten. Aanvankelijk een speciaal voor het Koninkrijk Holland (1806-1810) aangepaste versie van de Franse Code civil, of Code Napoléon (1809-1811), daarna de oorspronkelijke Code civil (1811-1838), vervolgens het Burgerlijk Wetboek (1838-1992) en tot slot het Nieuwe Burgerlijk Wetboek (sinds 1992). In al deze gevallen vind je de informatie over onwettigheid terug in het eerste boek. Daarin wordt namelijk het personen- en familierecht behandeld.

Verkrachting, overspel en 'bloedschande'

Op de onwettige kinderen die tijdens de uitzending ter sprake kwamen, was de negentiende-eeuwse wet- en regelgeving van toepassing. Daarin werd een kind als onwettig beschouwd als het niet binnen een wettig huwelijk werd geboren of meer dan 300 dagen na ontbinding van een wettig huwelijk op de wereld werd gezet (bij ontbinding moet je denken aan echtscheiding of overlijden van de echtgenoot). Onwettige kinderen waarvan de ouders bij geboorte nog niet getrouwd waren, maar wel trouwplannen hadden, konden bij het daarop volgende huwelijk alsnog worden gewettigd. Er waren echter ook omstandigheden waarbij dit niet mogelijk was. Bijvoorbeeld na een verkrachting, of bij overspel en ‘bloedschande’ (incest).

Migratie

Daar waar echtscheidingen en onwettige kinderen iets zeggen over de liefde, komt het avontuurlijke aspect van Bridgets voorouders tot uitdrukking in hun migratiebewegingen. Het gaat daarbij niet alleen om binnenlandse verhuizingen, maar ook om migratie uit en naar het buitenland. Een van de verhalen die aan bod komt, is dat van Petronella van Drunen. Deze overgrootmoeder van Bridget verhuisde in 1936 naar Zuid-Afrika. Dat deed zij met haar nieuwe liefde Marinus Johannes Knaap, die zij had leren kennen in Den Haag. Petronella en Marinus Johannes bleken buren van elkaar te zijn toen de vonk oversloeg.

Hoewel het een flinke impact had op de families die zij achterlieten, zat hier volgens Bridget misschien wel een mooi liefdesverhaal achter. Door de echtscheiding en emigratie heeft zij dat echter nooit aan haar overgrootmoeder kunnen vragen. De afstand was letterlijk en figuurlijk te groot geworden.

Ben je benieuwd hoe je onderzoek moet doen naar de emigranten en immigranten onder jouw voorouders, dan vormen onze themapagina’s ‘Emigratie’ en ‘Immigratie’ een goed startpunt.

'Wat grappig dat dat mij emotioneert.'

Wanneer aan het eind van de uitzending de emoties opspelen omdat Bridget leest dat zij afstamt van autonome vrouwen die kozen voor de liefde en avontuur, constateert zij: ‘Wat grappig dat dat dat mij emotioneert’. Ze had niet gedacht dat het haar zoveel zou doen om te horen wat haar voorouders, en dan met name haar voormoeders, hebben meegemaakt en doorstaan. De impact van familiehistorisch onderzoek is soms onverwacht groot…