Stap 1 - Wat wil je weten?

Allerlei vragen kunnen prikkelen om met de stamboom aan de slag te gaan. Dat kan een ruim geformuleerde vraag zijn, bijvoorbeeld ‘wie zijn mijn voorouders’, ‘waar komt mijn familienaam vandaan’ of ‘wie stammen er allemaal van mijn grootvader van moederskant af’? Het kan ook een detailvraag zijn. Bijvoorbeeld: ‘waar woonden de ouders van mijn grootvader van vaders kant’, ‘waar en wanneer is mijn moeders moeder overleden’, ‘heeft mijn geëmigreerde oom nakomelingen in Canada’?

Bij stamboomonderzoek werk je stap voor stap. Het formuleren van een duidelijke onderzoeksvraag is een belangrijke eerste stap in het onderzoek. Daarbij is het goed om als je begint eerst wat ervaring op te doen met een of meer van die ‘detailvragen’ voordat je een groot onderzoek aanpakt.

Je onderzoeksvraag bepaalt in belangrijke mate hoe je te werk gaat: waar begin je, welke bronnen gebruik je en wat noteer je wel en niet. Wat is het einddoel van het onderzoek? Een stamboom met alle voorouders? Een boek over de familiegeschiedenis? 

Stap 2 - Recente gegevens verzamelen

Begin thuis

Begin met het verzamelen van informatie die onder handbereik is. De eerste bron van informatie is het eigen geheugen en dat van de familie: broers, zusters, ouders, grootouders, ooms, tantes, etcetera. Vraag hen wat ze nog weten over het gezin waarin ze opgroeiden en over de contacten die er waren met de rest van de familie. De informatie die je zo verzamelt, kun je verifiëren aan de hand van allerlei in de familie bewaard gebleven documenten, zoals trouwboekjes en foto’s. 

De informatie die je in familiekring vindt, kan je helpen om de eerste honderd jaar te overbruggen. Recente gegevens zijn soms lastig te achterhalen, omdat je hiervoor nog niet terecht kunt bij archieven. Die informatie is nog niet openbaar (ter inzage) of er zijn kosten aan verbonden.

Bronnen van het CBG

Lukt het met de familiepapieren niet zover terug in de tijd te komen, dan kun je bij het CBG terecht om een uittreksel van een persoonskaart of een persoonslijst te krijgen van personen die na 1938 overleden zijn. Daarin vindt je bijvoorbeeld de geboorteplaats en geboortedatum en de namen van de ouders (met eventueel hun geboorteplaats en –datum). 

Ook familieadvertenties, bidprentjes en familiedrukwerk kunnen van pas komen. Ze bevatten relatief recente gegevens en zijn eenvoudig te doorzoeken via CBG Verzamelingen.

Stap 3 - Documenteer je onderzoek

Leg gegevens en bronnen goed vast

Leg vanaf het begin van het onderzoek de informatie zorgvuldig vast en vermeld daarbij de bron. Wie heeft dit verteld en wanneer was dat? Uit welke papieren bron is het afkomstig? Zo voorkom je fouten en kun je altijd de draad weer oppakken. 

Je documenteert het onderzoek op je eigen manier. Op papier, bijvoorbeeld met behulp van onze invulformulieren (zie hulpmiddelen) of op de computer. Er zijn vele ­computerprogramma´s beschikbaar, zowel offline als online. Stambomen die in deze programma's zijn gebouwd, kun je onderbrengen in CBG Stambomen, het digitale depot van het CBG. Ze blijven zo voor de toekomst bewaard. 

Privacy

Houd bij het verwerken van persoonsgegevens wel de privacy in het oog. Je mag gegevens over levende personen wel voor eigen gebruik verzamelen, maar als je ze beschikbaar wilt stellen aan anderen, als bestand, via internet of in een publicatie, dan is toestemming van betrokkenen vereist. Het recht op privacy is verankerd in onze Grondwet. 

Stap 4 - Is het al onderzocht?

Stamboomonderzoek is een populaire hobby. Veel onderzoekers publiceren de resultaten van hun onderzoek, op internet, in een boek of tijdschrift. Je vindt soms al de nodige informatie door ‘lukraak’ via Google te zoeken op je familienaam. Probeer daarbij ook eens de combinatie van de namen van je grootouders of overgrootouders te googelen. Dat levert soms verrassende resultaten op. Het is de kunst om daarbij het kaf van het koren te kunnen scheiden. Er staat ook veel genealogische rommel op internet.

CBG Bibliotheek

Misschien is er al gepubliceerd over de familie van een van je voorouders, bijvoorbeeld de genealogie van de familie van je grootmoeder van moeders kant. Het CBG verzamelt de publicaties van die onderzoeksresultaten. Als iemand iets over een familie heeft geschreven in een boek of tijdschrift, dan is het waarschijnlijk in onze bibliotheek te vinden. Hier doorzoek je ook het zogenaamde ‘genealogisch repertorium’ dat alle publicaties aanduidt waarin drie of meer opeenvolgende generaties van een familie voorkomen. Handig, omdat je dat niet altijd aan de titel kunt aflezen. 

CBG Verzamelingen

De familiedossiers en familiearchieven van het CBG bevatten allerlei interessante genealogische gegevens, waaronder aantekeningen en resultaten van eerder stamboomonderzoek. De inhoud en omvang hiervan kan sterk verschillen, maar wie weet wordt je met de beschikbare informatie net op het juiste spoor gezet om je onderzoek te starten of om een vastgelopen onderzoek weer vlot te trekken. Je kunt deze familiedossiers en -archieven vinden via CBG Verzamelingen door te zoeken op familienaam

Kwaliteit

Het is natuurlijk zonde om dubbel werk te doen als iemand anders het onderzoek al gedaan heeft. Toch moet je kritisch kijken naar de kwaliteit van de onderzoekresultaten, zelfs als ze gedrukt zijn of in onze collectie zijn opgenomen. Er is controle nodig om te zien hoe betrouwbaar de informatie is. Het kan zijn dat dit betekent dat je het onderzoek opnieuw moet doen. Bovendien valt er vaak nog wel wat aan te vullen.

Stap 5 - Gegevens uit basisbronnen

Stambomen zijn opgebouwd uit namen, datums en plaatsen. Deze persoonsgegevens haal je uit de meest betrouwbare en complete bronnen: de akten van de burgerlijke stand (vanaf 1811,), het bevolkingsregister (vanaf 1850), en voor de periode daarvoor de kerkelijke doop-, trouw- en begraafregisters (voor 1811). Met de namen van familieleden en de datums en plaatsen van geboorte, huwelijk en overlijden stel je de stamboom op.  

Bronnen op internet

Veel informatie uit archiefbronnen is online te vinden. Dit geldt in het bijzonder voor deze basisbronnen voor het stamboomonderzoek. Met de hulp van vele vrijwilligers zetten de Nederlandse archiefdiensten steeds meer gegevens uit de bronnen online. Je hoeft dus niet het hele land door om aan de bronnen de komen. Een groot aantal archiefdiensten biedt zijn digitale bronnen aan via de landelijke website WieWasWie, die door het CBG wordt beheerd. Dat is een mooi startpunt voor bronnenonderzoek. Daarnaast zijn er provinciale samenwerkingsverbanden, zoals AlleFriezen, Zeeuwengezocht en AlleDrenten. 

Scans van originele bronnen

Vaak zijn alleen de belangrijkste gegevens uit de bronnen opgenomen. Aanvullende gegevens vind je in de originele akte of inschrijving. Gelukkig komen deze ook steeds meer online beschikbaar via bovengenoemde websites, of via de website FamilySearch.

Stap 6 - Verrijk je stamboom

Wanneer de stamboom vorm gekregen heeft, met namen, datums en plaatsen uit verscheidene generaties, is het tijd om hem verder aan te kleden met verhalen en achtergrondinformatie. Je kunt de stamboom zien als kapstok waar verhalen aan opgehangen kunnen worden. Of een kerstboom die wordt versierd. Op die manier kun je een beeld schetsen van de leefomstandigheden van je voorouders, hun welstand en de plaatsen waar ze hebben gewoond. Een verzameling droge feitjes wordt een echte familiegeschiedenis. 

Bronnen

De aanvullende gegevens kunnen uit alle mogelijke bronnen verzameld worden, van notariële akten tot notulen van de gemeenteraad. Iedere snipper informatie helpt je verder. Raadpleeg daarom zoveel mogelijk bronnen, ook al verwacht je er niet meteen gegevens voor jouw onderzoek. Door de inventarissen van archiefinstellingen te bekijken wordt je al snel op het spoor gebracht van bronnen die voor jouw onderzoek van belang zijn. 

Een kijkje in het leven... 

Via onder andere boedelbeschrijvingen en testamenten krijg je bijvoorbeeld een beeld van de spullen die je voorouders bezaten. Deze documenten kun je niet alleen terugvinden in notariële archieven, maar ook in rechterlijke archieven. In plaatsen waar geen notaris aanwezig was, konden mensen via zogenoemde vrijwillige rechtspraak namelijk ook akten laten vastleggen voor het plaatselijke gerecht (de schout en schepenen).

Daarnaast kun je gegevens achterhalen over de welstand van je voorouders (belastingregisters), hun verhuizingen (akten van indemniteit), de beroepen die ze uitoefenden (patentregisters), de opleidingen die ze volgden (leerlingenlijsten), de misstappen die ze begingen (registers met criminele zaken, Algemeen Politieblad) en zelfs hun uiterlijk (stamboeken en militieregisters). Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Je kunt het onderzoek naar het leven van je voorouders zo uitgebreid maken als je zelf wilt.

Het verhaal van jouw familie

Nadat je je stamboom hebt verrijkt, is het nog maar een kleine stap om op basis daarvan een heuse familiegeschiedenis te schrijven. Dat is een mooie manier om je onderzoeksresultaten te delen met familieleden en andere geïnteresseerden. Velen schreven al familiegeschiedenissen, je vindt ze onder meer in onze bibliotheek. 

Stap 7 - Blijf leren en onderzoeken

Door in de praktijk bezig te zijn met je stamboom doe je steeds meer ervaring op. Die ontwikkeling kun je voeden en versnellen. De thema’s op de CBG website bieden al veel inspiratie hiervoor. 

Kennis kun je ook uitbouwen door een cursus of lezing bij te wonen. Op vele plaatsen in het land worden cursussen stamboomonderzoek gegeven, bijvoorbeeld bij archiefinstellingen. Aan de hand van voorbeelden en onderzoeksopdrachten leer je de praktijk van het onderzoek kennen.

Er zijn in Nederland verschillende genealogische verenigingen, landelijk, regionaal, of gericht op een bepaald herkomstland. Daarnaast zijn er historische of heemkundige verenigingen die een werkgroep genealogie hebben. Bezoek de evenementen van die verenigingen, dat kan vaak ook als je geen lid bent. In onze agenda vind je een deel van de evenementen terug. 

Heb je de smaak van het onderzoek te pakken dan is het aan te bevelen om Vriend van het CBG te worden. Dat biedt aan aantal voordelen bij het online onderzoek én zorgt ervoor dat je op de hoogte blijft van actuele ontwikkelingen, onder andere via het mooie kwartaalblad Gen.magazine.

Veel informatie en archiefbronnen zijn inmiddels online te vinden, en het aanbod zal de komende jaren verder groeien. Maar een veelvoud van wat online staat, ligt nog in papieren vorm in archieven opgeslagen te wachten. De thema’s op deze website kunnen je inspireren om zelf hiermee aan de slag te gaan. Je kunt dan de historische sensatie ervaren, van het werken met papieren die je voorouders zelf gezien hebben, die ze zelf in handen hadden.