In het depot van het CBG, waar miljoenen kartonnen persoonskaarten zijn opgeslagen, bevindt zich ook de ‘wall of fame’. Hier hangen de persoonskaarten van een aantal historische bekende Nederlanders. Zoals die van schrijver Simon Vestdijk.

Simon Vestdijk

Alle inwoners van Nederland hadden tussen 1939 en oktober 1994 een eigen persoonskaart, die lag opgeslagen bij de gemeente waarin ze woonden. Na overlijden van de kaarthouder zijn ze overgebracht naar het CBG. Een kleine zes miljoen van deze kartonnen persoonskaarten liggen in he tCBG- depot opgeslagen. Ze zijn inmiddels allemaal digitaal toegankelijk.

Op de persoonskaarten, die onderdeel waren van de bevolkingsregistratie, stonden de geboorte- en sterftedatum, trouwdatums, namen en geboortedatums van de echtgenoten, namen van de ouders, adressen en als het om een gezinshoofd ging de inwonende kinderen (op de achterkant van de kaart). In oktober 1994 werd de persoonskaart vervangen door een digitaal systeem met persoonslijsten. De persoonskaarten en persoonslijsten vormen samen het Nationaal Register van Overledenen (NRO).

Wall of fame

Een van de hoeders van de persoonskaarten is CBG-medewerker Peter Bruijnings. Hij weet niet alleen uitzonderlijk veel van de geschiedenis van de kaarten, die door onderzoekers worden aangeduid als PK’s, hij heeft ook een wall of fame met persoonskaarten van historische bekende Nederlanders opgetuigd. Hier hangt bijvoorbeeld een kopie van de persoonskaart van schrijver Simon Vestdijk. De kaart zelf is opgeborgen in een zuurvrije doos. Wat valt daarop te zien? Bruijnings: ‘Dat hij op hoge leeftijd voor het eerst trouwde, en het grote leeftijdsverschil met zijn vrouw bijvoorbeeld. Vestdijk was 67 toen hij met de 27-jarige Mieke van der Hoeven in het huwelijk trad. En je kunt van de kaart afleiden dat hij vijf jaar na dat huwelijk overleed. Vestdijk was toen 72. De twee kinderen die hij met Van der Hoeven kreeg, waren bij zijn overlijden nog maar drie en vijf jaar.’

Lahringen

Bovenaan de kaart staat dat Vestdijk in 1898 in Harlingen geboren is. ‘Vestdijk verhaspelde zijn geboorteplaats in zijn boeken tot Lahringen.’ Echte Vestdijk-fans kunnen op basis van zijn persoonskaart een tour langs zijn latere woonadressen maken. Die staan opvallend genoeg nauwkeurig vermeld. Ambtenaren noteerden voor de invoering van de persoonskaart meestal niet de hele woonhistorie. De adressen werden pas bijgehouden vanaf (een paar jaar voor) 1939. ‘Bij Vestdijk staat in het vakje Gemeente en adres dat hij in 1932 in Den Haag ging wonen, hij was toen 33 en bleef er acht jaar. Er staat ook dat hij daarvoor in Amsterdam had gewoond. Bruijnings: ‘Dat is dus al meer dan meestal het geval is. Daarna had hij achtereenvolgens drie adressen in Doorn, waaronder de Torenlaan. Vestdijk heeft eens in een interview gezegd dat hij op dat laatste adres de stofzuiger aandeed tegen het geblaf van de hond van de buren. Dat kon hij niet aanhoren.’

Om een persoonskaart te kunnen lezen en begrijpen is het handig de afkortingen van woonplaatsen te kennen. Woonplaatsen met meer dan 100.000 inwoners werden afgekort, de overige werden voluit geschreven. ‘Op deze persoonskaart ziet je dat Vestdijks vrouw geboren is in Rt (Rotterdam) en Vestdijk in Asd (Amsterdam) woonde voordat hij naar GV (’s-Gravenhage) verhuisde.’ Op de kaart staat ook Vestdijks beroep: letterkundige. Aanvankelijk was hij arts, maar dat is doorgestreept door de ambtenaar. Vestdijk was sinds hij in 1932 zijn debuutbundel Verzen schreef, niet meer actief als geneeskundige.

Gevangenschap

Volgens een ministeriële bepaling zijn voor onderzoekers interessante wetenswaardigheden zoals religie en overlijdensoorzaak afgeplakt. Dit is ook het geval bij Vestdijk. Verder zijn de aantekeningen helemaal onderaan de kaart van de persoonskaart ook onzichtbaar gemaakt. Bruijnings: ‘Hier staat onder meer de D, dat staat voor “drager van een ridderorde”. Vestdijk had een lintje gekregen, logisch natuurlijk met zo’n oeuvre. Het is informatie die wij niet mogen vrijgeven, maar die wel openbaar is. Je kunt het bij beroemdheden zoals hij natuurlijk eenvoudig googelen.’

Wat ontbreekt is informatie over Vestdijks gevangenschap in Kamp Sint Michielsgestel tijdens de Tweede Wereldoorlog (in mei 1942) na censuur op zijn werk door de Duitse bezetter. ‘Waarom dat hier niet vermeld staat, is een raadsel. Het was wel bekend. Hij gaf lezingen over fictie aan zijn medegevangenen waarvan de handgeschreven blocnotevellen zijn bewaard.’  In 1944 meldde Vestdijk zich alsnog formeel aan bij de Kultuurkamer, het door de Duitse bezetter ingestelde instituut waar alle mensen met een creatief beroep zich bij moeste aansluiten om te mogen werken, en kwam hij vrij. Tussen de adressen in Doorn, de Parklaan en Sterkenburgerlaan waar hij respectievelijk vanaf 1940 en 1948 woonde, ontbreekt een adres. Wel staat op de persoonskaart in kleine vervaagde letters en handgeschreven cijfers PB 3496. Dat verwijst naar een persoonsbewijs dat iedere inwoner van Nederland ouder dan 15 jaar vanaf 1941 verplicht was bij zich te dragen.’

Hospita

Voor zijn huwelijk woonde Vestdijk lange tijd samen met Ans Koster, zijn toenmalige hospita. Het verklaart waarom hij zo oud was toen hij met Van der Hoeven trouwde. Koster, die als hospita ook in Vestdijks boek De vrije vogel en zijn kooien figureert, overleed nadat ze dertig jaar samen waren geweest. Omdat Vestdijk niet met haar trouwde, staat haar naam niet op zijn persoonskaart. Ambtelijk correct, maar het lijkt Koster tekort te doen. Vestdijk zelf was genadeloos over zijn relatie met Koster, die hem volgens de overlevering ook financieel het schrijven mogelijk maakte. Op de vraag waarom hij nooit met haar getrouwd was, moet hij hebben geantwoord: ‘Mevrouw Koster was mijn huishoudster, daar trouw je niet mee.’

Kader

Wat is een persoonskaart?
Persoonskaarten en persoonslijsten maken deel uit van de Nederlandse bevolkingsregistratie. De papieren persoonskaarten werden ingevoerd in 1939. Op 1 oktober 1994 werden zij vervangen door een digitaal systeem met persoonslijsten (gekoppeld aan de huidige Basisregistratie Personen, of BRP).

Gezamenlijk vormen de persoonskaarten en persoonslijsten het Nationaal Register van Overledenen (NRO), dat door het CBG wordt beheerd. Dit is een belangrijke bron voor stamboomonderzoekers, met onmisbare genealogische basisgegevens en interessante aanvullende gegevens. Daarnaast vind je er persoonsgegevens op die via andere archiefbronnen nog niet toegankelijk zijn. Zo overbrug je heel eenvoudig de periode tot aan de meest recente openbare informatie op websites als WieWasWie.

Meer weten over persoonskaarten en hoe je ze leest? Dat kan hier.